Diep in de meedogenloze Sahara-woestijn echoën gefluister van een mythische stad beladen met goud en rijkdom door het zand van de tijd, een stad die bekend staat als Zerzura. Deze ongrijpbare stad, waarvan wordt aangenomen dat het een grote oase is die verborgen is door de oude bewoners, wekt al eeuwenlang de interesse van zowel ontdekkingsreizigers als geleerden. Zou het de 'Sahara' kunnen zijn Atlantis'? Is er een verband tussen deze twee legendarische steden? De zoektocht om deze mysteries over Zerzura te ontdekken, blijft modern onderzoek en verkenning voeden.
De legende van Zerzura: zijn oorsprong traceren
Arabische geografen en reizigers: de vroege verslagen
Het verhaal van Zerzura gaat terug tot de 13e eeuw, toen Arabische geografen en reizigers het bestaan van de stad begonnen te beschrijven. Deze vroege verslagen schetsten een beeld van Zerzura als een verbluffende oasestad, schitterend met goud en kostbare edelstenen. De bewoners, vermoedelijk afstammelingen van oude Egyptenaren, zogenaamd de locatie van de stad verborgen om hun rijkdom veilig te stellen.
Naarmate de overlevering evolueerde, evolueerden ook de afbeeldingen van Zerzura. Sommige verhalen spreken over een stad die wordt beschermd door magische spreuken, terwijl andere een slapende koning en zijn gevolg beschrijven die de ingang van de stad bewaken. Sommigen suggereren dat Zerzura begraven ligt onder het woestijnzand, wachtend op het juiste moment om weer op te staan.
Europese verkenning: de jacht op Zerzura
De allure van Zerzura betoverde Europese ontdekkingsreizigers tijdens het tijdperk van verkenning. Toen ze zich in de 19e eeuw op het Afrikaanse continent waagden, werd de jacht op Zerzura een obsessie, aangewakkerd door verhalen over andere verloren steden zoals Atlantis en El Dorado.
Een van de vroegste Europese verwijzingen naar Zerzura dateert uit 1843 in een publicatie getiteld "Modern Egypt and Thebes: Being a Description of Egypt" door de beroemde Engelse egyptoloog John Gardner Wilkinson. Wilkinsons bron was gebaseerd op verslagen van bewoners van de Dakhla-oase in Egypte die spraken over een onontdekte oase, rijk aan palmen en bronnen, met enkele ruïnes uit een niet-geïdentificeerd tijdperk.
“Vijf of zes dagen ten westen van de weg naar Farafreh is een andere oase, genaamd Wadee Zerzoora [Zerzura], ongeveer zo groot als de Oasis Perva, rijk aan palmen, met bronnen en enkele ruïnes van onzekere datum. Het werd ongeveer twintig jaar geleden ontdekt door een Arabier, terwijl hij op zoek was naar een verdwaalde kameel en door de voetstappen van mensen en schapen te zien, veronderstelde hij dat het bewoond was. – John Gardner Wilkinson
Ondanks de barre woestijnomstandigheden en lokale vijandelijkheden die tot verschillende tragische expedities leidden, bleef de aantrekkingskracht van Zerzura sterk en bleef de legende bloeien.
Het mystieke manuscript: Kitab al Kanuz
Een andere belangrijke vermelding van Zerzura komt uit Harding King's "Mysteries of the Libyan Desert", gepubliceerd in 1925. King verwijst naar de Kitab al Kanuz, een verloren gegaan middeleeuws Arabisch manuscript uit de 15e eeuw geschreven door een anonieme auteur. Aangenomen wordt dat het manuscript een verzameling mystieke fabels is met sites in Egypte die verborgen schatten bevatten.
Volgens King beschrijft het manuscript het pad dat leidt naar de stad Zerzura, versierd met palmen, wijnstokken en bronnen. De beschrijving geeft een levendig beeld van de stad en schildert het als een witte stad met een gesloten deur waarop een vogel is gegraveerd.
“In de stad Wardabaha, gelegen achter de citadel van el Suri, zie je palmen, wijnstokken en bronnen. Dring door in de wadi en vervolg je weg er naar toe; je zult een andere wadi vinden die westwaarts tussen twee bergen loopt. Vanaf deze laatste wadi begint een weg die je naar de stad Zerzura zal leiden, waarvan je de deur gesloten zult vinden; deze stad is wit als een duif, en op de deur ervan is een vogel gegraveerd. Pak met je hand de sleutel in de bek van de vogel, open dan de deur van de stad. Ga naar binnen en daar zul je grote rijkdommen vinden, ook de koning en koningin die in het kasteel slapen. Benader ze niet, maar pak de schat.” – Citaat van Harding King uit de Kitab al Kanuz
Historische controverses rond het bestaan van Zerzura
Ondanks de historische verwijzingen en de beschrijving van het manuscript, zijn er altijd controverses over het bestaan van Zerzura geweest. In 1928 weerlegde Dr. John Ball King's associatie van de Kitab al Kanuz met Zerzura en wees in plaats daarvan op een manuscript geschreven door de Syrische emir Osman el Nabulsi in 1447 na Christus.
In het manuscript van El Nabulsi werd Zerzura afgebeeld als een van de vele verlaten dorpen van zijn tijd, gelegen nabij een kanaal genaamd de Bahr Tanabtawayh. Dit was in tegenspraak met de beschrijving van een bloeiende oasestad in de eerdere referenties.
A. Johnson Pasha weegt het argument mee door in 1930 een paper in te dienen met de eenvoudige titel "Zerzura". Pasha was lid van de Royal Geographical Society en beweerde een exemplaar van de Kitab al Kanuz te hebben dat hij voor vertaling aan het Department of Antiquities leende.
Pasha schrijft: “Ik zie dat er een ingenieuze suggestie is gedaan dat de traditie van Zerzura begon met de opname van een dorp met dezelfde naam in een lijst van verlaten dorpen aan de noordwestelijke grens van de Faiyum, tweehonderd jaar eerder geschreven dan de Kitab al Kanuz. Ik denk dat dit, hoewel ingenieus in de manier van controverse, niet serieus kan worden genomen als we proberen een aanwijzing te krijgen over het bestaan van de traditionele Zerzura uit feitelijke feiten.
“Toen ik voor het eerst naar Dakhla ging (1885-6) werd ik verondersteld de eerste hoge functionaris te zijn die de oase had bezocht sinds “de moord”, waarvan ik begrijp dat het rond de tijd van Muhammad 'Ali was. Ze spraken veel over de oase van de zwarten die ze duidelijk onderscheidden van Zerzura. Ze spraken over een Mameluke Bey die was gestuurd om de invallen van de zwarten te stoppen en dat hij de watervoorziening had vergiftigd waarvan de zwarten afhankelijk waren voordat ze in Dakhla aankwamen. Ze beweerden dat een man die verdwaald was in de woestijn en gered was door Zerzura te bereiken, slechts een paar jaar eerder in Dakhla was overleden. Hun idee van Zerzura was een vrij grote oase met veel bomen, bronnen, gras en ruïnes, en ze leefden altijd van wild vee, 'voegde Pasha toe.
De achtervolging van Zerzura: de expeditie van László Almásy
De allure van Zerzura's legende trok de aandacht van de Hongaarse woestijnontdekkingsreiziger en vliegenier László Almásy. Almásy, die de hoofdrolspeler in Michael Ondaatjes roman “The English Patient” inspireerde, raakte in de ban van de verhalen en overleveringen van Zerzura.
Na uitgebreid onderzoek en interviews met inheemse bedoeïenen, concludeerde Almásy dat Zerzura ergens in de onontgonnen Gilf Kebir-regio zou moeten zijn, aan het einde van de route van de Dachla-oase naar de Kufra-oase. Zijn expeditie in 1932 leidde tot de ontdekking van Wadi Talh, vermoedelijk een van de drie valleien van Zerzura.
De andere twee valleien werden ontdekt door de expeditie van Patrick Clayton en Lady Clayton, en door een luchtverkenningsonderzoek uitgevoerd door Almásy's collega's.
Of dit de Zerzura uit de legende is, is niet doorslaggevend. Vlak voor de Almásy-expeditie was Ralph Alger Bagnold, een woestijnontdekkingsreiziger, geoloog en soldaat, de regio aan het verkennen nadat hij Ahmed Hassanein's "Lost Oasis" had gelezen.
Na het lezen van een artikel over de expeditie van Almásy, schreef Bagnold: “Ik zal blijven denken dat Zerzura een van de vele namen is die zijn gegeven aan de vele fantastische steden die de grote Noord-Afrikaanse woestijn eeuwenlang heeft gecreëerd in de hoofden van degenen die voor wie het nauwelijks toegankelijk was; en dat het identificeren van Zerzura met een bepaalde ontdekking niets anders is dan het algemene specificeren.
“Er kan weinig twijfel over bestaan dat de wadi's in de Gilf Kebir de waarheid zijn achter de Egyptische legendes van de Oase van de Zwarten [Zerzura]. De daadwerkelijke waterpoel is nog niet gevonden, maar dat zal hoogstwaarschijnlijk gebeuren wanneer de volgende keer dat de wadi wordt bezocht. Almásy verdient zeer veel lof voor zijn volharding in het opvolgen van het probleem van Wilkinson's oase en voor het succes van zijn inspanningen,” voegde Bagnold eraan toe.
Modern onderzoek en theorieën
Archeologisch bewijs
Sommige archeologen stellen voor dat Zerzura een combinatie kan zijn van verschillende oude nederzettingen die verloren zijn gegaan door het zand van de tijd. Toen de Sahara-woestijn zich uitbreidde als gevolg van klimaatveranderingen, zijn deze welvarende nederzettingen mogelijk verlaten en zijn hun overblijfselen geleidelijk begraven onder stuifzand.
Aanzienlijke ontdekkingen in de regio ondersteunen het idee dat de Sahara ooit complexe samenlevingen ondersteunde. De ceremoniële plaats Nabta Playa in het hedendaagse Egypte, daterend uit ongeveer 7000 v.Chr., suggereert dat er al vóór de opkomst van de Egyptische beschaving geavanceerde culturen in het gebied bestonden. Bovendien illustreert de Garamantes-beschaving, die bloeide in het Libische deel van de Sahara tussen 500 v.Chr. en 700 n.Chr., dat complexe stedelijke centra konden gedijen in deze uitdagende omgeving.
Satellietbeelden
Vooruitgang in de technologie hebben onderzoekers voorzien van nieuwe tools in de zoektocht naar Zerzura. Satellietbeelden hebben oude rivierbeddingen en mogelijke vestigingsplaatsen in de Sahara onthuld, wat suggereert dat de regio ooit bloeiende gemeenschappen heeft ondersteund.
Theorieën over de locatie van Zerzura
Zuidelijke uitlopers van de Sahara?
De mogelijke locatie van Zerzura heeft tot verschillende theorieën geleid. Sommige onderzoekers geloven dat het gevonden kan worden in de westelijke woestijn van Egypte, anderen suggereren Libië of Tsjaad, en weer anderen stellen voor dat Zerzura mogelijk in de zuidelijke uitlopers van de Sahara lag, in gebieden die nu deel uitmaken van Niger of Mali.
Kaart van de kluizenaar
Van de theorieën is een van de meest intrigerende gebaseerd op de ontdekking van een oude kaart die bekend staat als de "Kaart van de kluizenaar", die dateert uit de 15e eeuw. Deze kaart toont een versterkte stad in het hart van de Saharawoestijn, omgeven door bergen en palmbomen. Sommige onderzoekers veronderstellen dat deze stad Zerzura zou kunnen zijn, hoewel de authenticiteit en nauwkeurigheid van de kaart in twijfel zijn getrokken.
De voortdurende zoektocht naar Zerzura
Ondanks het ontbreken van concreet bewijs, blijft de zoektocht naar Zerzura onderzoekers en liefhebbers fascineren. Expedities naar de Sahara gaan door in de hoop deze legendarische stad te ontdekken of op zijn minst sporen te vinden van de oude beschavingen die mogelijk de mythe hebben geïnspireerd.
Moderne technologie, zoals satellietbeelden, gronddoordringende radar en LiDAR, hebben het vermogen van onderzoekers om het uitgestrekte woestijnlandschap te verkennen en in kaart te brengen aanzienlijk verbeterd. Bovendien blijft de studie van oude teksten, mondelinge geschiedenissen en lokale folklore cruciaal bij het samenstellen van de puzzel van Zerzura.
Door traditionele informatiebronnen te combineren met geavanceerde technologieën, hopen onderzoekers op een dag de waarheid achter deze raadselachtige verloren stad te ontrafelen.
Conclusie
Tot slot, hoewel het bestaan van Zerzura onbevestigd blijft, heeft de aanhoudende zoektocht naar de stad geleid tot waardevolle ontdekkingen over de oude beschavingen die ooit de Sahara bewoonden. Met de voortdurende ontwikkeling van technologie en de toewijding van onderzoekers en ontdekkingsreizigers, kunnen de mysteries rond Zerzura uiteindelijk worden ontrafeld, wat licht werpt op de rijke en complexe geschiedenis van de Sahara-woestijn en zijn mensen. Voorlopig blijft het het verborgen juweel van de Sahara.
