De Messel-groeve is een bekende UNESCO-werelderfgoedlocatie in Duitsland, bekend om zijn uitzonderlijk behoud van fossielen uit het Eoceen ongeveer 48 miljoen jaar geleden.
Krister Smith van het Senckenberg Research Institute and Museum in Frankfurt, Duitsland, en Agustn Scanferla van de Universidad Nacional de La Plata in Argentinië leidden een team van experts tot een verbazingwekkende ontdekking in de Messel Pit. Hun studie, die werd gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Diversiteit 2020, gaf nieuwe inzichten in de vroege ontwikkeling van slangen. Het onderzoek van het team onthult een uitzonderlijk fossiel van een slang met infraroodzicht, wat leidt tot een nieuw begrip van het oude ecosysteem.
Volgens hun onderzoek, een slang die voorheen werd geclassificeerd als Paleopython fischeri is eigenlijk een lid van een uitgestorven geslacht van vernauwing (algemeen bekend als boa's of boids) en is in staat om een infraroodbeeld van zijn omgeving te creëren. In 2004 noemde Stephan Schaal de slang naar de voormalige Duitse minister Joschka Fischer. Omdat uit de wetenschappelijke studie bleek dat het geslacht een andere afstamming vormde, werd het in 2020 opnieuw toegewezen als het nieuwe geslacht Ecoconstrictor, die verwant is aan de Zuid-Amerikaanse boa's.
Volledige skeletten van slangen worden slechts zelden gevonden op fossiele vindplaatsen over de hele wereld. In dit opzicht is de Messel-groeve, UNESCO-werelderfgoed bij Darmstadt, een uitzondering. "Tot op heden konden vier buitengewoon goed bewaarde slangensoorten worden beschreven vanuit de Messel Pit," verklaarde Dr. Krister Smith van het Senckenberg Research Institute en Natural History Museum, en hij vervolgde: “Met een lengte van ongeveer 50 centimeter waren twee van deze soorten relatief klein; de soort die voorheen bekend stond als Palaeopython fischer kon daarentegen een lengte bereiken van meer dan twee meter. Hoewel het voornamelijk op het land was, was het waarschijnlijk ook in staat om in bomen te klimmen.
Een uitgebreid onderzoek van Ecoconstrictor fischeri's neurale circuits onthulden nog een andere verrassing. De neurale circuits van de Messel-slang zijn vergelijkbaar met die van recente grote boa's en pythons - slangen met pitorganen. Deze organen, die tussen de boven- en onderkaakplaten zijn geplaatst, stellen slangen in staat een driedimensionale thermische kaart van hun omgeving te construeren door zichtbaar licht en infraroodstraling te mengen. Hierdoor kunnen de reptielen prooidieren, roofdieren of schuilplaatsen gemakkelijker lokaliseren.
Echter, in Eoconstrictor fischeri deze organen waren alleen aanwezig op de bovenkaak. Bovendien is er geen bewijs dat deze slang de voorkeur gaf aan warmbloedige prooien. Tot nu toe konden onderzoekers alleen koudbloedige prooidieren zoals krokodillen en hagedissen in de maag- en darminhoud bevestigen.
Hierdoor kwam de groep onderzoekers tot de conclusie dat de vroege pitorganen functioneerden om het zintuiglijke bewustzijn van slangen in het algemeen te verbeteren en dat ze, met uitzondering van de huidige constrictorslangen, niet primair werden gebruikt voor jacht of verdediging.
De ontdekking van de goed bewaard gebleven oud fossiel slang met infrarood zicht werpt een nieuw licht op de biodiversiteit van dit ecosysteem meer dan 48 miljoen jaar geleden. Deze studie is een opmerkelijk voorbeeld van hoe wetenschappelijk onderzoek in de paleontologie waarde kan toevoegen aan ons begrip van de natuurlijke wereld en de evolutie van het leven op aarde.
