Wiek Wikingów to okres historii owiany tajemnicą i legendą, a większość tego, co o nim wiemy, opiera się na artefaktach odkrywanych przez lata. Niedawno analiza radarowa penetrująca ziemię kurhanu w Norwegii ujawniła niesamowite odkrycie: pozostałości pochówku statku.
Archeolodzy odkryli wspaniały 20-metrowy statek Wikingów podczas wykopalisk na cmentarzu Salhushaugen w Karmøy w zachodniej Norwegii. Początkowo sądzono, że kopiec jest pusty, ale to przełomowe odkrycie zmieniło wszystko. To ekscytujące znalezisko rzuca nowe światło na pochówki wikingów i ich wierzenia dotyczące życia pozagrobowego.
Kopiec został po raz pierwszy zbadany ponad sto lat temu przez archeologa Haakona Sheteliga, jednak wykopaliska w tamtym czasie nie wykazały żadnych dowodów wskazujących na to, że statek został zakopany na miejscu. Shetelig wcześniej wykopał bogaty grób statku Wikingów w pobliżu, gdzie znaleziono Grønhaugskipet, a także słynny statek Oseberg - największy na świecie i najlepiej zachowany zachowany statek Wikingów - w 1904 r. W Salshaugen znalazł tylko 15 drewnianych łopat i kilka grotów strzałek.
Według archeologa Håkona Reiersena z Muzeum Archeologicznego Uniwersytetu w Stavanger, Haakon Shetelig był bardzo rozczarowany, że kopiec nie został dokładniej zbadany. Okazuje się jednak, że Shetelig po prostu nie kopał wystarczająco głęboko.
Mniej więcej rok wcześniej, w czerwcu 2022 r., archeolodzy postanowili przeszukać ten obszar za pomocą radaru penetrującego ziemię, znanego również jako georadar – urządzenia, które wykorzystuje fale radiowe do mapowania tego, co znajduje się pod powierzchnią ziemi. I oto – pojawił się zarys statku wikingów.
Archeolodzy postanowili zachować poufność swojego odkrycia, dopóki nie zakończą wykopalisk i eksploracji i nie będą mieli większej pewności co do swoich odkryć. „Sygnały georadarowe wyraźnie pokazują kształt 20-metrowego statku. Jest dość szeroki i przypomina statek Oseberg” — mówi Reiersen.
Statek Oseberg ma około 22 metrów długości i nieco ponad 5 metrów szerokości. Dodatkowo sygnały przypominające statek umieszczono na środku kopca, dokładnie w miejscu, w którym znajdował się statek pogrzebowy. To zdecydowanie sugeruje, że jest to rzeczywiście statek pogrzebowy.
Statek przypomina statek Wikingów zwany statkiem Storhaug, który odkryto w Karmøy w 1886 roku. Odkrycie to wiązało się z innymi znaleziskami z wykopalisk.
„Shetelig znalazł w Salhushaugen dużą okrągłą kamienną płytę, która mogła być rodzajem ołtarza używanego do składania ofiar. Bardzo podobną płytę znaleziono również w kopcu Storhaug, co wiąże nowy statek ze statkiem Storhaug w czasie” – mówi Reiersen.
Dzięki temu niezwykłemu odkryciu Karmøy, które przez ponad 3000 lat było historycznym centrum władzy na południowo-zachodnich wybrzeżach Norwegii, może teraz poszczycić się posiadaniem trzech statków Wikingów.
Statek Storhaug jest datowany na 770 rne – i dziesięć lat później został użyty do pochówku statku. Statek Grønhaug datowany jest na 780 r. n.e. i został pochowany 15 lat później. Najnowszy dodatek, statek Salhushaug, nie został jeszcze potwierdzony i datowany, ale archeolodzy przypuszczają, że również ten statek pochodzi z końca lat siedemdziesiątych.
Archeolodzy planują przeprowadzić wykopaliska weryfikacyjne, by zbadać warunki i być może ustalić bardziej pewne datowanie. „To, co widzieliśmy do tej pory, to tylko kształt statku. Kiedy się otworzymy, może się okazać, że niewiele ze statku zostało zachowane, a to, co pozostaje, to jedynie odcisk” – mówi Reiersen.
W minionej epoce, na długo przed wykopaliskami Shetelig, kopiec Salhushaug miał imponujący obwód około 50 metrów i wysoką wysokość 5-6 metrów. Chociaż wiele z nich zmniejszyło się z biegiem czasu, pozostały płaskowyż pozostaje i jest uważany za najbardziej urzekający aspekt kopca. Reiersen uważa, że płaskowyż nadal kryje nieodkryte artefakty.
Według Reiersena obecność trzech grobów statków Wikingów w Karmøy sugeruje, że była to rezydencja pierwszych królów Wikingów. Pochówki Oseberg i Gokstad, które są znanymi miejscami występowania statków wikingów, zostały odkryte mniej więcej sto lat temu i datowane są odpowiednio na około 834 i 900 rok.
Reiersen twierdzi, że nie istnieje żadne inne skupisko kurhanów statków, które przewyższałoby wielkość tej konkretnej konstelacji. Ta konkretna lokalizacja była centralnym ośrodkiem przełomowych wydarzeń we wczesnej epoce wikingów. Reiersen uważa, że tradycja skandynawskich grobów okrętowych została pierwotnie ugruntowana właśnie tutaj, a następnie rozprzestrzeniła się na inne obszary kraju.
Regionalni królowie panujący na tym obszarze kontrolowali ruch statków na zachodnim wybrzeżu. Statki musiały przepływać przez wąską cieśninę Karmsund wzdłuż tzw. Nordvegen – drogi na północ. Stąd też wzięła się nazwa kraju, Norwegia.
Królowie pochowani na trzech statkach wikingów z Karmøy stanowili potężną grupę w części Norwegii, gdzie władza była silna przez tysiące lat. Wioska Avaldsnes w Karmøy była domem króla Wikingów Haralda Jasnowłosego, któremu przypisuje się zjednoczenie Norwegii około 900 roku.
„Kopiec Storhaug jest jedynym grobowcem z epoki wikingów w Norwegii, w którym znaleźliśmy złoty pierścień na ramię. Pochowano tu nie byle kogo” — mówi Reiersen.
