Zespół badawczy z Wydziału Lingwistyki Uniwersytetu w Kolonii odkrył nowy system pisma, który zapewnia lepszy wgląd w historię Imperium Kushan, które było znaczącym państwem starożytnego świata.
Na Uniwersytecie w Kolonii zespołowi nowych badaczy udało się rozszyfrować zagadkę, która wprawia naukowców w zakłopotanie od ponad 70 lat: „nieznane pismo Kushan”. Svenja Bonmann, Jakob Halfmann i Natalie Korobzow przez wiele lat studiowali obrazy inskrypcji znalezionych w jaskiniach, a także symbole na misach i glinianych garnkach z kilku krajów Azji Środkowej, aby ułożyć układankę.
1 marca 2023 r. na konferencji internetowej Akademii Nauk Republiki Tadżykistanu ujawniono raport o częściowym rozszyfrowaniu nieznanego pisma kuszańskiego. Obecnie szacuje się, że 60% symboli można rozszyfrować, a grupa wciąż stara się odczytać resztę znaków. Dokładne wyjaśnienie rozszyfrowania zostało wydrukowane w publikacji Transakcje Towarzystwa Filologicznego pod tytułem „Częściowe rozszyfrowanie nieznanego pisma Kushan”.
Przełom osiągnięty dzięki nowemu odkryciu
System pisma Kuszan, który jest nadal nieznany, był używany w Azji Środkowej między 200 pne a 700 rokiem n.e. Uważa się, że był używany przez wczesnych koczowniczych ludów stepów euroazjatyckich, takich jak Yuezhī i rządząca dynastia Kuszanów. Imperium Kushan odegrało ważną rolę w rozprzestrzenianiu się buddyzmu w Azji Wschodniej, a także w rozwoju monumentalnej architektury i dzieł sztuki.
Do tej pory napotkano wiele, przeważnie krótkich inskrypcji, głównie z Tadżykistanu, Afganistanu i Uzbekistanu. Dodatkowo dłuższy trójjęzyczny napis odkryli francuscy archeolodzy w latach 1960. XX wieku w Dašt-i Nāwur w Afganistanie: na głazie na wysokości 4,320 m n.p.m. na górze Qarabayu, położonej około 100 km na południowy zachód od Kabulu.
Od lat pięćdziesiątych XX wieku wiadomo było, że istnieje system pisma, ale nigdy nie został on rozszyfrowany. Jednak w 1950 roku odkryto dwujęzyczny napis wykuty w skale w wąwozie Almosi w pobliżu Duszanbe w Tadżykistanie. Tekst zawierał sekcje napisane w znanym już języku baktryjskim, a także nieznanym pismem Kushan.
Kilku badaczy podjęło nowe próby złamania skryptu po znalezisku, ale to lingwiści z Uniwersytetu w Kolonii byli w stanie częściowo go rozszyfrować we współpracy z tadżyckim archeologiem dr Bobomullo Bobomulloevem, który odegrał ważną rolę w odkryciu i zapisaniu dwujęzycznych.
Dwa wieki po odszyfrowaniu egipskich hieroglifów osiągnięto sukces
Wykorzystując tę samą metodologię, co przy rozszyfrowywaniu egipskich hieroglifów, Rosetta Stonestarożytny Perskie pismo klinowe, Greckie pismo liniowe B, zespół był w stanie wyciągnąć wnioski dotyczące formy pisma i języka na podstawie dwujęzycznej inskrypcji znalezionej w Tadżykistanie (baktriańska i nierozpoznawalna wcześniej pismo kusańskie) oraz trójjęzycznej inskrypcji z Afganistanu (gandhari lub środkowo-indo-aryjska, baktryjska i ta sama nieznane pismo Kushan).
Odkrycie było możliwe dzięki królewskiemu imieniu Vema Takhtu, które było obecne w obu tekstach baktryjskich, oraz tytułowi „Król królów”, który został dostrzeżony we fragmentach zapisanych niezidentyfikowanym wcześniej pismem Kushan. Tytuł ten umożliwił lingwistom rozpoznanie języka tekstu. Wykorzystując tekst równoległy Bactrian, naukowcy byli w stanie rozbić dalsze sekwencje znaków i określić wartości fonetyczne każdego znaku.
Uzyskanie wglądu w zawiłości kultury Kushan
Grupa badawcza znalazła dowody na istnienie zupełnie nieznanego języka środkowo-irańskiego zapisanego w piśmie Kushan. Ten język nie jest tym samym, co baktriański czy khotański Saka, który był kiedyś używany w zachodnich Chinach. Wydaje się, że ten nowy język znajduje się w środku rozwoju między tymi dwoma językami. Mógł to być język ludności północnej Baktrii (dzisiejszy Tadżykistan) lub język koczowniczych grup z Azji Wewnętrznej (Yuezhī), które pierwotnie pochodziły z północno-zachodnich Chin.
Podobno przez pewien czas był używany jako jeden z oficjalnych języków imperium Kushan, oprócz baktryjskiego, gandhari / środkowo-indo-aryjskiego i sanskrytu. Jako nazwę początkową uczeni sugerują etykietę „Eteo-Tocharian”, aby opisać niedawno odkryty język irański.
W najbliższym czasie naukowcy współpracują z archeologami tadżyckimi w celu przeprowadzenia wypraw badawczych do Azji Środkowej. Wynika to z faktu, że odkryto nowe inskrypcje i zidentyfikowano bardziej obiecujące stanowiska. Svenja Bonmann, pierwsza autorka, skomentowała: „Nasze rozszyfrowanie tego pisma może pomóc nam lepiej zrozumieć język i historię kulturową Azji Środkowej i Imperium Kuszan, podobnie jak rozszyfrowanie egipskich hieroglifów lub glifów Majów dla naszego zrozumienia starożytnego Egiptu czy cywilizacji Majów”.
Więcej informacji: Svenja Bonmann i in., Częściowe rozszyfrowanie nieznanego pisma Kushan, Transakcje Towarzystwa Filologicznego (2023).
