O lotu ma sauniga sa matuā tāua i le olaga o tagata Mekisiko, ma e aofia ai i nei mea, o loo tu matilatila ai taulaga i tagata, o le taulaga silisili lea e mafai ona faia i atua.
E ui lava o le taulaga tagata e le o se faiga faʻapitoa a Mekisiko ae o le vaega atoa o Mesoamerican, e mai ia i latou tatou te maua ai le tele o faʻamatalaga, e le gata mai le nuʻu ma le Sipaniolo tusitala tala. O lenei faiga, e faaopoopo atu i ai e le masalomia na tosina atu i ai o latou mafaufau, na faaaoga e le mulimuli o se tasi o mafuaaga autu mo le Faʻatoʻilaloina.
Na tusia uma ia tala i le gagana Nahuatl ma le faaSipaniolo, faapea foʻi ma ata o loo iai i manusikulipi ata, o loo faamatala auʻiliʻili ai ituaiga eseese o taulaga na faia i Mexico-Tenochtitlan, le laumua insular o Mekisiko.
taulaga tagata a Mekisiko
O se tasi o fa'amatega masani i le aganuu a Aztec o le aveeseina lea o le fatu o le tagata manua. Ina ua taunuu atu le alii Sepania o Hernán Cortés ma ona tagata i le laumua o Aztec o Tenochtitlán i le 1521, sa latou faamatalaina le molimauina o se sauniga mataʻutia. O ositaulaga Aztec, e faaaogā lau mata o le mata e maʻai maʻai, e tipiina fatafata o ē na faia taulaga ma ofoina atu o latou loto o loo tata pea i atua. Ona latou togiina lea o tino ua leai ni ola i lalo o faasitepu o le Templo Mayor maualuga.
I le 2011, na tusia ai e le tusitala talafaasolopito o Tim Stanley:
O lena numera o loʻo finauina, peitaʻi. Fai mai nisi e itiiti ifo i le 4,000 na ositaulagaina i le taimi o le toe faapaiaina o le Templo Mayor i le 1487.
3 ituaiga o 'sauniga toto'
I Mekisiko muamua-Hispanika, aemaise lava i totonu o le au Aztec, e 3 ituaiga o sauniga toto e fesoʻotaʻi ma le tagata na faʻatinoina: taulaga o le tagata lava ia poʻo tu ma aga o le toto, tu ma aga e fesoʻotaʻi ma taua ma taulaga agrarian. Latou te leʻi manatu i le taulaga tagata o se vaega patino, ae na avea ma se vaega taua o le sauniga o se faʻamoemoe.
Sa faia taulaga i tagata aemaise lava i taimi o tausamiga i le kalena e 18 masina, o masina taʻitasi e 20 aso, ma e fetaui ma se atua patino. O le tu masani sa i ai lona aoga o le ulufale atu o le tagata i totonu o le mea paia ma faʻaalia ai lona ulufale atu i se lalolagi ese e pei o le tasi e tutusa ma le lagi poʻo le lalolagi, ma mo lenei mea, sa tatau ai ona i ai se pa ma faia se sauniga. .
O pa puipui na faʻaaogaina na faʻaalia ai uiga eseese, mai se tulaga masani i luga o se mauga poʻo se mauga, o se vaomatua, o se vaitafe, o se aloalo po o se cenote (i le tulaga o Mayans), pe o ni pa na faia mo lenei faʻamoemoe o ni malumalu ma pyramid. I le tulaga o Mexica po o Aztec ua uma ona i ai i le aai o Tenochtitlan, sa i ai se latou Malumalu Sili, o le Macuilcall I po o le Macuilquiahuitl lea na osia ai le taulaga o sipai o aai o le fili, ma o latou ulu sa tutu i luga o se laau.
Olo o ulupoo: Mea fou na maua
I le faaiuga o le 2020, na maua ai e le au suʻesuʻe suʻesuʻe mai le Mexican National Institute of Anthropology and History (INAH) i le lotolotoi o le Aai o Mekisiko le pito i fafo ma le itu i sasaʻe o le olo o ulupulu, le Huey Tzompantli de Tenochtitlan. I totonu o lenei vaega o le maafaamanatu, o se fata faitaulaga lea na tutu'i ai ulu o loo tafetotoi pea o tagata na ave faapagota i luma o tagata lautele ina ia faamamaluina ai atua, 119 ulupoo tagata ua aliali mai, faaopoopo i le 484 na faailoaina muamua.
Faatasi ai ma toega na maua mai le taimi o le Emepaea o Aztec, o faʻamaoniga o taulaga a fafine ma tamaiti e toʻatolu (laiti ma o loʻo iai pea nifo i le atinaʻe) na faʻaalia, talu ai o latou ponaivi o loʻo faʻapipiʻi i totonu o le fausaga. O nei ulupoo na ufitia i le lime, o se vaega o le fale e latalata i le Templo Mayor, o se tasi o nofoaga autu o tapuaiga i Tenochtitlán, le laumua o Aztec.
Huei Tzompantli
O le fausaga, e igoa ia Huei Tzompantli, na maua muamua i le 2015 ae o loʻo faʻaauau pea ona suʻesuʻeina ma suʻesuʻeina. I le taimi muamua, o le aofaʻi o ulupoo e 484 na faʻamaonia i lenei nofoaga o lona amataga na amata mai i tua i le va o le 1486 ma le 1502.
E talitonu tagata suʻesuʻe i toega o mea, o lenei nofoaga o se vaega o le malumalu na faapaiaina mo le atua Aztec o le la, taua, ma taulaga i tagata. Na latou auiliiliina foi e faapea o le tino maliu atonu o tamaiti, alii ma tamaitai na fasiotia i nei faiga o taulaga.
Na fa'atupuina e Huey Tzompantli le fefe i le au manumalo Sipaniolo
O le mafaufau i le Huey Tzompantli na faatupuina ai le fefe i le au Sipaniolo manumalo, i lalo o le taʻitaʻiga a Hernán Cortés, na latou puʻea le aai i le 1521 ma faʻaumatia le malo malosi uma o Aztec. O lona ofo na iloa i tusitusiga o le taimi (e pei ona taʻua muamua). Ua faamatala mai e le au tusitala tala le auala na teuteuina ai e ulu o tagata totoa na puʻeina le tzompantli (“tzontli” o lona uiga o le 'ulu' po o le 'ulupoʻo' ma le "pantli" o lona uiga o le 'laina').
O lenei elemene e taatele i le tele o aganuu a Mesoamerican aʻo leʻi faʻatoʻilaloina Sipaniolo. Ua faailoa mai e tagata suʻesuʻe i le eleele ni vaega se tolu o le fausiaina o le olo, na amata mai i le va o le 1486 ma le 1502. Ae o lenei suʻega i totonu o le manava o le Aai o Mekisiko anamua, lea na amata i le 2015, o loʻo taʻu mai ai o le tupua na taofia seia oʻo mai i le taimi nei e leʻi atoatoa mea uma.
O ulupoo semanu e tuu i totonu o le olo ina ua uma ona faaalia faalauaitele i le tzompantli. E tusa ma le lima mita le lautele, o le olo na tu i le tulimanu o le falesa o Huitzilopochtli, le atua Aztec o le la, taua, ma le taulaga tagata o le sa avea ma pule o le laumua o Aztec.
E lē taumatea o lenei fausaga o se vaega o se tasi o fale ulupoo na taʻua e Andrés de Tapia, o se fitafita Sepania na ō faatasi ma Cortés. Na fa'ailoa mai e Tapia e faitau sefulu afe ulupo'o i le mea na ta'ua o Huey Tzompantli. Ua uma ona maua e le au faʻapitoa le aofaʻi o le 676 ma o loʻo manino mai o lenei numera o le a faʻateleina pe a faʻagasolo le suʻega.
Upu mulimuli
Na pulea e le au Aztec le ogatotonu o le mea ua taʻua nei o Mekisiko i le va o le 14th ma le 16th seneturi. Ae o le pa'ū o Tenochtitlan i lima o fitafita Sipaniolo ma a latou paaga masani, o le tele o vaega mulimuli o le fausiaina o le maafaamanatu masani na faʻaumatia. O mea o loʻo tuufaatasia e tagata suʻesuʻe i le eleele i aso nei o vaega malepelepe ma faanenefu mai otaota o le talafaasolopito o Aztec.