O le upu "tapu" na amata mai i gagana o loʻo tautalagia i Hawaii ma Tahiti e tutusa aiga ma mai ia latou na pasi ane i le Igilisi ma Farani. O le upu muamua o le "tapu" ma na muamua faʻasino i le faʻasa i le 'ai po o le tago i se mea. I se tulaga lautele, o le tapu e “amio le mama i amioga a tagata, poʻo tagata, poʻo se lotu.” O ni tapu na faʻamaonia le mataʻutia, e pei o le tapui le mafaufau na fasiotia ai Queen Sunanda o Thailand.
Queen Sunandha Kumariratana O Thailand
O Sunandha Kumariratana na fanau ia Novema 1860 ma maliu ai ae toeititi atoa lona 20 tausaga, o le na aafia i se tapu le mafaufau. Sunanda o le afafine o le Tupu Rama IV ma o se tasi o ana ava, Queen Piam Sucharitakul. Mulimuli i tu ma aga o le malo o Siam, Sunanda o se tasi o le fa ava (masiofo) a lona ʻafa uso o King Rama V.
Faatasi ai ma Queen Sunandha, na i ai i le Tupu Rama V se afafine, igoa ia Kannabhorn Bejaratana, na fanau ia Aukuso 12, 1878. Ma sa ia faamoemoeina se isi tamaititi o le a avea ma se tamaititi ma o le mea lea o le muamua tama ma le lumanai tupu, ina ua tupu le faalavelave ia Me 31, 1880 - Na maliu Queen Sunandha i se auala uiga ese.
O le mea moni, o le Tupu Rama V o se sili ona faʻaonapo nei mea, ae o se tasi o le saua tulafono i lona taimi na mafua ai mo le mataʻutia maliu o lana maʻito masiofo, Sunandha ma lana tama teine laitiiti.
I le tele o aganuʻu, tasi tapui masani o le faʻasa ona paʻi atu i soʻo se sui o le aiga tupu. I le sefuluiva seneturi Siam, e leai se tagata lautele e mafai ona paʻi i le masiofo (i le tiga o le oti), ma afai latou te faia lenei mea, o le faasalaga e le maalofia o le "faasalaga oti".
O Faʻalavelave Mataʻutia o Masiofo Sunandha Ma purinisese Kannabhorn
Ia Me 31, 1880, na tiʻetiʻe ai Queen Sunandha ma le Princess Kannabhorn i se vaʻa tupu e masiʻi atu i le maota tupu o Bang Pa-In (e taʻua foʻi o le "Summer Palace") i le isi itu o le Vaitafe o Chao Phraya. Mulimuli ane, na paʻu le vaa ma ua paʻu ifo le masiofo ma lana tama teine laitiiti (purinisese) i totonu o le vai.
I le taimi lena, e tele tagata na tutu ai na molimauina le solo, ae leai seisi na sau e laveaʻi i latou. O le mafuaʻaga: afai na paʻi se tasi i le masiofo, tusa lava pe laveaʻiina lona ola, na lamatia lona leiloa lona lava. E le gata i lea, o le leoleo i luga o le isi vaʻa na faatonuina foi isi e aua neʻi faia se mea. O le mea lea, e leai seisi na siʻi aʻe i luga se tamailima ma na latou sioa uma a o malelemo. O le tapui faʻavalevalea na faʻasa ona paʻi i le tino tupu na avea ma mafuaʻaga o latou oti.
Ina ua maeʻa lenei faʻalavelave mataʻutia, na matuaʻi faʻatamaia lava le Tupu Rama V. O le leoleo na mulimuli ane faasalaina ona o lona soona vaai saʻo i le tulafono i ia tulaga, na tuuaia ai o ia e le tupu i le fasioti tagata ma lona toalua ma lana fanau ma auina atu o ia i le falepuipui.
Ina ua maeʻa le faalavelave, o se tasi o gaioiga muamua a le Tupu Rama V o le faʻamamaina lea o le tapui faʻavalevalea ma i se taimi mulimuli ane na ia faʻatutuina ai se maʻa faʻamanatu e faʻamanatu ai i lona toʻalua, lona afafine ma lana pepe e leʻi fanau mai i Bang Pa-In.
Talafaʻasolopito Ua Uma le Lalolagi Atoa
I le aluga o tausaga, o le tala o lenei macabre mea na tupu na salalau atu i le lalolagi atoa ma le tele o tusitala na faitio Thailand, faamasinoina o se atunuu e laitiiti lona agaga ma le le mafaufau tagata atinaʻe. Faʻafefea e nei tagata ona tuʻu se fafine maʻitaga ma lana tama teine o loʻo fesili foʻi mo se fesoasoani e malelemo i luma o latou mata e aunoa ma le tali atu!
Peitai, sa seasea taʻua i nei tusitusiga ma lipoti e faapea o le leoleo o le usitaʻia o se tulafono tuai ma le faigata a Thai na faasaina ai soo se tagata lautele mai le paʻi atu i se tagata o tupu tupu, ona o le faʻasalaga o le oti i le taimi lava lena.
E tatau foi ona maitauina o malelemo faʻafuaseʻi i le Chao Phraya River (Menam River) na matua salalau lava ma o se uiga ese le talitonuina na tupu i le tali atu. Na talitonuina o le sefeina o se tasi mai le malelemo, o le vai agaga o le a nafa ma tiute tauave ma mulimuli ane ave le ola o le faaola, o lea o le le gaoia ma le le popole i Siam i le faasaoina o le malemo.
Ma o lea na usitaia ai e leoleo le tulafono ma talitonuga faanuʻu i luga o le Vaitafe o Chao Phraya e afaina ai le masiofo, le ola o lana tama teine e toatasi ma lana pepe e leʻi fanau mai.
Upu mulimuli
I totonu o sosaiete o aso nei, o tapu le aoga na, ua soloia, ae e iai foʻi isi na oʻo ma alualu i luma a o tatou tuputupu aʻe o se vaega mai aso anamua.