O popo anamua o loo faaalia mai ai le faitau selau o pi mumi mai le taimi o Farao

E tusa ma le 2975 tausaga talu ai, na pulea ai e Farao Siamun Aikupito Maulalo aʻo pule le Tupu o Zhou i Saina. I le taimi lea, i Isaraelu, sa faatalitali Solomona i lona suitulaga i le nofoālii ina ua mavae Tavita. I le itulagi lea ua tatou iloa nei o Potukale, o ituaiga ua latalata i le faaiuga o le Bronze Age. Ae maise lava, i le nofoaga i aso nei o Odemira i le itu i saute sisifo o Potukale, na tupu ai se mea e le masani ai ma le masani ai: o le tele o pi na fano i totonu oa latou popo, o latou foliga faʻapitoa faʻapitoa na faʻasaoina lelei.

O se mea mataʻina na maua, o pi mummified o loʻo tuʻuina i totonu oa latou popo na maua i le talafatai matagofie i saute sisifo o Potukale. O lenei auala fa'apitoa o le fa'ata'otoga ua maua ai e saienitisi se avanoa tulaga ese e su'esu'e sa'o ai olaga o nei iniseti anamua, fa'amalamalama i mea tau si'osi'omaga atonu na a'afia ai i latou, ma ono malamalama ai i le a'afiaga o suiga o le tau i le faitau aofa'i o pi i aso nei.

E faitau selau pi mummified i totonu o latou popo na maua i le talafatai i saute sisifo o Potukale, i se nofoaga fou paleontological i le talafatai o Odemira.
E faitau selau pi mummified i totonu o latou popo na maua i le talafatai i saute sisifo o Potukale, i se nofoaga fou paleontological i le talafatai o Odemira. Andrea Baucon / Fa'aoga talafeagai

O pi, lea na faasaoina i se tulaga tulaga ese o auiliiliga, e ofoina atu i tagata suʻesuʻe ni malamalamaaga i a latou itupa, ituaiga, ma e oo lava i poleni na tuua e le tina. I le aotelega, e fa nofoaga paleontological e tumu i lenei mea e seasea maua na maua i le itulagi o Odemira i Potukale, faatasi ai ma nofoaga taʻitasi o loʻo faʻamaualugaina le maualuga o le lagomeli cocoon fossil. Ae masalo o le mea e sili ona mataʻina o lenei mea na maua, o le vavalalata o pi i le taimi, aua o nei popo e lata i le 3,000 tausaga talu ai.

O popo, ua maua nei, na afua mai i se auala e matua seāseā maua ai fossilization—e masani lava o le auivi o nei iniseti e vave ona pala ona o lona tuufaatasiga chitinous, lea o se tuufaatasiga oona.
O popo, ua maua nei, na afua mai i se auala e matua seāseā maua ai fossilization—e masani lava o le auivi o nei iniseti e vave ona pala ona o lona tuufaatasiga chitinous, lea o se tuufaatasiga oona. Andrea Baucon / Fa'aoga talafeagai

O pi mummified e aofia i le ituaiga Eucera, o se tasi o ituaiga 700 o pi o loʻo nonofo pea i le atunuu tele o Potukale i aso nei. O lo latou i ai e fesiligia ai le fesili: o a tulaga o le siʻosiʻomaga na mafua ai lo latou paʻu ma mulimuli ane faʻasaoina? E ui o le mafuaaga tonu e tumau pea le le manino, ua manatu tagata suʻesuʻe e faapea o le faʻaitiitia o le vevela o le po poʻo le lolovaia faaumiumi o le eria e mafai ona faia se sao.

Mo le su'esu'eina atili o nei fa'ata'ita'iga e le masani ai, na liliu atu ai le sosaiete fa'asaienitisi ile microcomputed tomography, o se faiga fa'ata'ita'i fa'ata'ita'i e maua ai ata fa'afatatolu o pi mummified o lo'o i totonu o latou popo fa'amaufa'ailoga. O lenei tekinolosi fa'atosina e mafai ai e tagata su'esu'e ona su'esu'e le lavelave o fausaga fa'apitoa o iniseti ma maua ai ni fa'amatalaga taua io latou olaga ua mavae.

X-ray micro-computed tomography va'aiga o se tama Eucera bee (ventral) i totonu o le popo fa'amau. Va'aiga na maua i le ICTP ElettramicroCT, Trieste's Elettra synchrotron radiation facility i Italia. O le ata o lo'o fa'aalia ai le fausaga o le potu fa'ato'a eli ua tapunia e le tapuni ta'amilosaga, o lo'o i ai se pi matua e latalata i le tu'ua o le sela.
X-ray micro-computed tomography va'aiga o se tama Eucera bee (ventral) i totonu o le popo fa'amau. Va'aiga na maua i le ICTP ElettramicroCT, Trieste's Elettra synchrotron radiation facility i Italia. O le ata o lo'o fa'aalia ai le fausaga o le potu fa'ato'a eli ua tapunia e le tapuni ta'amilosaga, o lo'o i ai se pi matua e latalata i le tu'ua o le sela. Federico Bernardini / ICTP.

E ui lava o le mauaina o nei mummified pi e mautinoa lava e ofoofogia i totonu ia te ia lava, ae o o latou aafiaga e mafai ona sili atu ona mataʻina. A'o tauivi le lalolagi ma le fa'atupula'ia o fa'amata'u e mafua mai i suiga o le tau, o le fa'aitiitia o pollinators taua e pei o pi ua avea ma fa'afitauli ua fa'atupula'ia ai popolega. I le malamalama pe fa'afefea ona a'afia nei pi i suiga o le si'osi'omaga i aso ua tuana'i, e fa'amoemoe saienitisi e maua ni fa'amatalaga i le faitau aofa'i o pi o lo'o iai nei ma atina'e ni ta'iala mo le lumana'i.

O le Naturtejo Geopark, e aofia ai le itulagi o Odemira, o loʻo i ai se sao taua i lenei suʻesuʻega. I le avea ai o se vaega o le UNESCO World Network, o le geopark e aofia ai le tele o municipal ma ua faʻamaoni i le faʻasaoina ma le suʻesuʻeina o mea ofoofogia faʻafanua ma le siʻosiʻomaga o le itulagi. O le mauaina o pi mummified ua fa'aopoopoina ai se isi vaega o le tamaoaiga i le mata'ina o meaola eseese o le geopark ma fa'amalosia ai lona taua i le malamalama i lavelave lavelave o lo tatou lalolagi fa'anatura.


O faʻamatalaga o loʻo faʻasalalau i totonu o le api talaaga Pepa i Paleontology. 27 Iulai 2023.