O Picts o se sosaiete anamua na olaola i Iron Age Sikotilani mai le 79 i le 843 TA. E ui lava i lo latou ola puupuu, na latou tuua se faailoga tumau i le talafaasolopito ma aganuu a Sikotilani. O latou talatuu e mafai ona vaaia i ituaiga eseese e pei o maa Pictish, faʻaputu siliva, ma fausaga faʻafale.
O le amataga o Ata
O se tasi o enigmas sili ona mataʻina o le Picts o latou tupuaga, lea o loʻo avea pea ma autu o felafolafoaiga i le va o tusitala faasolopito ma tagata suʻesuʻe. E masani ona ioe o i latou o se tuufaatasiga o ituaiga ma e fitu malo. Ae ui i lea, o le amataga tonu o Picts o loʻo tumau pea ua ufitia i mea lilo. O le upu "Pict" lava ia e talitonuina na mafua mai i le Latina "Picti", o lona uiga "tagata vali", pe mai le igoa moni "Pecht" o lona uiga "o tuaa", e faʻamaonia ai a latou tu ma aga masani.
Malosi faafitafita: Na latou taofia tagata malolosi o Roma
Sa lauiloa le Picts i lo latou malosi faamiliteli ma le auai i taua. Atonu o la latou tetee sili ona lauiloa o le Emepaea o Roma. E ui ina vaevaeina i latou i ni ituaiga eseese, ae ina ua osofaʻia e Roma, o le a o mai faatasi le aiga o Pictish i lalo o le taʻitaʻi e toʻatasi e tetee atu ia i latou, e pei o Celts i le taimi o le faatoilaloina e Kaisara o Gaul. E tolu taumafaiga na faia e Roma e faatoʻilalo Kaletonia (lea ua taʻua nei o Sikotilani), ae e leʻi umi se taimi. Na iu ina latou fausia le Pa o Hadrian e faailoga ai lo latou tuaoi pito i matu.
Na nofoia puupuu e tagata Roma Sikotilani e oo atu i Perth ma fausia se isi pa, le Antonine Wall, ae leʻi toe solomuli i Hadrian's Wall. I le 208 T.A., na taʻitaʻia ai e le Emeperoa o Septimius Severus se tauiviga ina ia tafiesea Picts faalavelave, ae na latou faaaogāina togafiti faafitafita ma taofia ai le manumalo o Roma. Na maliu Severus i le taimi o le tauiviga, ma na toe foi atu ona atalii i Roma. Ona o le le manuia o Roma i taimi uma i le faatoilaloina o Picts, na iu lava ina latou o ese mai le itulagi atoa.
O le mea e mata'ina ai, a'o avea le Picts ma toa malolosi, ae sa fai si to'afilemu i latou. O a latou taua ma isi ituaiga e masani lava ona faia i mataupu laiti e pei o le gaoi o lafumanu. Na latou fausia se sosaiete lavelave ma faʻalapotopotoga faʻapitoa faʻalapotopotoga ma se faiga faʻapolokiki maopoopo. O malo taʻitasi e fitu na iai a latou lava pule ma tulafono, e taʻu mai ai se sosaiete maopoopo e faatumauina le filemu i totonu o ona tuaoi.
O lo latou ola na mamanuina ai le lumanaʻi o Sikotilani
I le aluga o taimi, o le Picts na faʻatasi ma isi aganuu tuaoi, e pei o le Dál Riata ma le Anglians. O lenei faʻasalalauga na taʻitaʻia ai le mou atu o lo latou faasinomaga Pictish ma le tulaʻi mai o le Malo o Scots. O aafiaga a le Picts i tala faasolopito ma aganuu a Sikotilani e le mafai ona ta'u faatauvaaina, ona o lo latou fa'aauigaina na iu ai ina fausia le lumana'i o Sikotilani.
E faape'ī foliga o Ata?
E ese mai i talitonuga taatele, o le ata o le Picts o ni toa le lavalava, pe'a tatau e tele lava ina le sa'o. Sa latou ofuina ituaiga eseese o lavalava ma teuteuina i latou lava i teuga. Ae paga lea, ona o le natura pala o ie, e le tele ni faʻamaoniga o latou lavalava na ola. Peitaʻi, o mea na maua e tagata suʻesuʻe, e pei o brooches ma pine, ua taʻu mai ai sa latou matuā mitamita i o latou foliga vaaia.
O maa Pictish
O se tasi o mea sili ona manaia na tu'ua e le Picts o ma'a Pictish. O nei maa tutu ua vaevaeina i ni vasega se tolu ma ua teuteuina i faailoga enigmatic. O nei faʻailoga e talitonuina o se vaega o se gagana tusitusi, e ui lava o latou uiga tonu e tumau pea le le faʻamalamalamaina. O ma'a Pictish o lo'o fa'ailoa mai ai fa'aata'ataga mata'ina i taunu'uga fa'aata ma tu ma aga a le Picts.
O le Pictish fa'aputu siliva
O le isi mea ofoofogia na maua e fesoʻotaʻi ma Picts o le Pictish silver hoards. O nei faʻaputu na tanumia e Pictish aristocrats ma ua maua i nofoaga eseese i Sikotilani. O fa'aputuga o lo'o iai mea siliva lavelave o lo'o fa'aalia ai le tufuga tulaga ese o le Picts. E mata'ina, o nisi o nei mea siliva na toe fa'aaogaina ma toe fa'aaogaina mai mea taulima a Roma, e fa'aalia ai le tomai o le Picts e fa'afetaui ma fa'aofia ai a'afiaga mai fafo i a latou lava aganu'u.
E lua fa'aputu ta'uta'ua Pictish o Norrie's Law Hoard ma St. Ninian's Isle Hoard. O le Norrie's Law Hoard sa i ai le tele o mea siliva, e aofia ai brooches, taulima, ma ipu. I se tulaga talitutusa, o le St. Ninian's Isle Hoard sa i ai le tele o mea siliva, e aofia ai se ipu siliva mataʻina. O nei fa'aputuga fa'asoa fa'asoa manatu taua e le gata i tufuga a Pictish ae fa'apea fo'i a latou fa'alapotopotoga tau tamaoaiga ma agafesootai.
Manatu mulimuli i Ata
I le faaiuga, o le amataga o Picts ua ufitia i le le mautonu, faatasi ai ma talitonuga feteenai ma le itiiti o faamaumauga o talafaasolopito. O nisi e talitonu na tupuga mai i latou mai uluai tagata o Sikotilani, ae o isi e manatu o i latou o ituaiga Celtic mai Europa tele na malaga atu i le itulagi. Ua fa’aauau pea le felafolafoaiga, ma tu’u ai lo latou tupuaga moni ma measina o se fa’alavelave lavelave.
Ae peita'i, o le mea ua iloa, o le Picts o ni tufuga ma tufuga e sili ona atamamai, e molimauina e a latou ma'a vaneina fa'apitoa. O nei maa faamanatu, o loʻo maua i Sikotilani atoa, o loʻo iai ni mamanu lavelave ma faʻailoga mataʻutia e leʻi faʻamalamalamaina atoatoa. O nisi o lo'o fa'aalia vaaiga o taua ma tuliga, a'o isi o lo'o fa'aalia ai tala fa'asolopito ma fa'alavelave lavelave. O lo latou fa'amoemoe ma uiga o lo'o tumau pea o se autu o taumatematega malosi, fa'aosofia ai le fa'aosoina o tagata anamua a le Picts.
O le poto fa'apitoa a le Picts i le u'amea o lo'o fa'aalia fo'i i fa'aputu siliva na maua i Sikotilani. O nei 'oa fa'atosina, e masani ona tanumia mo le fa'asaogalemū po'o fa'amoemoega masani, e fa'aalia ai lo latou tomai i le faiga o teuga matagofie ma mea teuteu. O le matagofie ma le lavelave o nei meafaitino e atagia ai le olaola o le aganuu faatufugaga, ma atili faalolotoina ai le mealilo o loo siomia ai Picts.
O le mea e malie ai, o le Picts e le gata o ni tufuga tomai ae o ni fitafita mataʻutia foi. O tala mai tusitala o talafaasolopito o Roma o loo faamatalaina ai i latou o ni tagata tetee malolosi, o loo tau faasaga i tagata osofaʻi a Roma ma e oo lava i le tetee atu i osofaʻiga a Viking. O le malosi fa'afitafita a le Picts, fa'atasi ai ma a latou fa'ailoga faalilolilo ma le natura fa'asao, e fa'aopoopoina i le fa'aofo a latou sosaiete fa'alilolilo.
A'o mavae atu seneturi, na faasolosolo malie lava ona fa'afefiloi Picts ma tagata Scots e tautala Gaelic, o la latou aganuu iloga na iu lava ina mou atu i le pogisa. I aso nei, o lo latou talatuu o loʻo ola pea i toega o latou fausaga anamua, o latou ata mataʻina, ma fesili tumau o loʻo siomia ai lo latou sosaiete.
A uma ona faitau e uiga i le lalolagi lilo o Picts anamua, faitau e uiga i o le aai anamua o Ipiutak na fausia e se tuuga lauulu lalelei ma mata lanumoana, ona faitau lea e uiga i le Soknopaiou Nesos: O se aai anamua lilo i le toafa o Fayum.