Ndị ọkà mmụta ihe ochie na Guatemala achọpụtala otu ili pụrụ iche nke ndị Maya n’oge ochie (350 OA), ikekwe ọ bụ nke eze a na-amaghịbu. Achọpụtara ya na saịtị ihe ochie nke Chochkitam dị n'ime oke ọhịa Peten, ili ahụ wetara nnukwu onyinye maka olili ozu, gụnyere ihe mkpuchi jed mara mma.
N'iji teknụzụ na-ahụ anya (lidar), ndị nchọpụta nke Dr. Francisco Estrada-Belli duziri chọta ili ahụ. N'ime ha, ha kpuchiri ihe mkpuchi jed mara mma nke e ji ihe mkpuchi chọọ mma. Ekwenyere na ihe mkpuchi ahụ na-egosi chi oké ifufe nke Maya. Na mgbakwunye, ili ahụ nwere ihe karịrị shela mollusk 16 na-adịghị ahụkebe na ọtụtụ femurs mmadụ ndị nwere hieroglyphs.
Ihe mkpuchi jed yiri ndị ọzọ a chọtara n’ebe ndị Maya oge ochie, karịsịa ndị e ji eli ozu ndị eze. Ọnụnọ ya na-egosi na eze ahụ nwụrụ anwụ nwere ikike na mmetụta dị ukwuu.
N'oge ọchịchị eze, Chochkitam bụ nnukwu obodo nwere nnukwu ụlọ ọha. N'etiti mmadụ 10,000 na 15,000 bi n'obodo ahụ, ebe 10,000 ọzọ bi n'ógbè ndị gbara ya gburugburu.
Ndị na-eme nchọpụta na-eme atụmatụ ime nyocha DNA na ozu ndị a chọtara n'ili ahụ iji mee ka a mata onye eze ahụ. A na-aga n'ihu na-egwupụta ihe, na-atụ anya ikpughe ọbụna ihe ndị ọzọ zoro ezo site na obodo Maya a dị egwu.
