Achọpụtara na 1995, monoliths dị na Gobekli Tepe bụ otu n'ime ihe omimi akụkọ ihe mere eme kacha ibu n'ụwa. Mgbe achọtara ya, ọ dị ka ama ama ama ya n'ájá, n'ihi ihe ndị amabeghị.
Ihe na -amaghị onye ọzọ bụ na mkpakọrịta nwoke na nwaanyị na -eme atụmatụ na saịtị ahụ adịla ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ afọ 12,000! Ihe osise a kapịrị ọnụ a na -eji arụ ya bụ ihe na -adọrọ mmasị. Ka ọ dị ugbu a, naanị 5% nke saịtị a dị egwu egwupụtala. Ndị na -amụ banyere ihe ndị mgbe ochie mere atụmatụ ịhapụ ọtụtụ n'ime ya ka emetụtaghị ya n'ọgbọ ndị ga -abịa mgbe usoro ihe mgbe ochie ga -adị mma.
Nchọpụta nke Gobekli Tepe:
Ndị ọkà mmụta ihe ochie sitere na Mahadum Istanbul na Mahadum Chicago hụrụ Gobekli Tepe na 1963 n'oge nyocha ihe mgbe ochie. Mana ha echeghị na ọ bụ ihe karịrị ili ochie. Ha achọtala ugwu nwere mbadamba nkume nzu nke na -echegbukwa onwe ya ile anya n'ihu, jide n'aka na ọ nweghị ihe ọzọ karịa ọkpụkpụ ole na ole tọgbọrọ otu narị afọ gara aga.
Na 1994, Klaus Schmidt nke German Archaeological Institute, onye na -arụbu ọrụ na Nevalı Çori, na -achọ saịtị ọzọ iji gwupụta. Ọ tụlere akwụkwọ akụkọ ihe ochie na mpaghara gbara ya gburugburu, chọta nkọwa dị mkpirikpi nke ndị nyocha Chicago nke 1963 banyere Gobekli Tepe, wee kpebie inyochagharị saịtị ahụ. N'ịchọta ụdị ihe owuwu ndị a na Nevalı Çori, ọ matara na ọ ga -ekwe omume na okwute na mbadamba ihe bụ akụkọ mgbe ochie. N'afọ sochirinụ, ọ malitere igwu ebe ahụ na mmekorita ya na ebe ngosi nka Şanlıurfa, n'oge na-adịghịkwa anya, ọ gwupụtara nke mbụ n'ime nnukwu ogidi ndị nwere ụdị T. Nke a bụ mmalite nke otu n'ime ihe omimi akụkọ ihe mere eme kasịnụ.
Gobekli Tepe - Akụkụ na -adọrọ mmasị nke Akụkọ:
N'ịbụ nke dị na nsọtụ ọdịda anyanwụ ọdịda anyanwụ nke Mesopotemia na Ndịda Ọwụwa Anyanwụ Turkey, Gobekli Tepe bụ akụkọ ihe mere eme nke na -ebuga, ugwu mmadụ mere n'oge ochie nke e wuru site n'ọkwa ọtụtụ puku afọ nke owuwu n'elu mkpọmkpọ ebe nke ndị bịara.
N'ọkwa kachasị dị ala nke a maara dị ka Layer III, ihe owuwu ya kachasị dị mkpa malitere na 10,000 ruo 11,000 BC, na njedebe nke Ice Age. Ọ bụ oge tupu iwebata edemede, ngwa igwe na ọbụlagodi iji wheel na mpaghara ahụ afọ 6,000. Agbanyeghị, site na usoro radiocarbon, enwere ike idozi njedebe Layer III n'ihe dị ka 9000 BC.
N'ịbụ ndị nwere naanị teknụzụ kachasị mfe, ndị na -ewu ụlọ oge ochie jiri ngwaọrụ okwute were tụba nnukwu okwute nke limestone n'ime ogidi, nke ọ bụla dị n'agbata tọn 11 ruo 22. Mgbe ahụ, ọtụtụ narị mmadụ ga-arụkọ ọrụ ọnụ ịkwaga ogidi ebe ọ bụla site na mita 100-500 ruo ogige.
N'ebe ahụ, a haziri nnukwu nkume ndị ahụ na mgbaaka okirikiri nke ihe dị ka ogidi asatọ kwụ ọtọ, nke ọ bụla. Ogidi ọ bụla nwere okwute abụọ na-eme ụdị T. A na -edobekarị ogidi isii, jikọtara ya na mgbidi dị ala gburugburu, na ogidi abụọ toro ogologo dị n'etiti. Ogidi ndị kachasị ogologo na -eru mita 16 n'ịdị elu, na nnukwu mgbanaka dị mita 65 n'obosara. Ruo taa, a hụla ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ogidi 200 na igwu.
Gobekli Tepe osisi:
Gobekli Tepe - ụlọ nsọ kacha ochie na akụkọ ihe mere eme mmadụ:
Ọ bụ ụfọdụ ndị na -amụ banyere ihe mgbe ochie na -eche na ebe dị elu nke Gobekli Tepe nwere ike rụọ ọrụ dị ka ebe ime mmụọ n'oge ya. Gburugburu ụwa na ka oge na -aga, ụmụ mmadụ enweela ọmarịcha nnukwu ihe ncheta. Iji nye gị echiche afọ ole Gobekli Tepe dị, tụlee usoro iheomume ndị a:
- 1644 AD: Mwube na Great Wall nke China kwụsịrị n'ogologo ya karịa 20,000 kilomita.
- 1400-1600 AD: Ewubere moai na Easter Island.
- 1372 AD: E wuchara ụlọ elu ahụ, na Pisa, Italy, ka arụchara ya afọ 200.
- 1113-1150 AD: Khmer nke Ndịda Ebe Ọwụwa Anyanwụ Eshia wuru nnukwu ụlọ nsọ nye Vishnu, Angkor Vat.
- 200 AD: Pyramid nke Anyanwụ na Teotihuacan, Mexico ka emechara.
- 220 tutu amụọ: A malitere iwu nnukwu mgbidi China.
- 432 tutu amụọ: Emechara “apotheosis nke owuwu ụlọ Greek oge ochie,” Parthenon.
- 3000-1500 BC: N'ihe dị ka afọ 5,000 gara aga, otu ndị nzuzu Neolithic Britain wetara nnukwu nkume dị tọn anọ karịa kilomita 140 iji wuo Stonehenge na Plain Salisbury.
- 2550-2580 BC: Ili Fero Khufu, Nnukwu Pyramid nke Giza, ka emechara. Ọ nọgidere bụrụ ihe kachasị arụrụ aka nke mmadụ mere ruo 1311 mgbe emechara Katidral Lincoln na England.
- 4500-2000 BC: Pre-Celts ebipụ ma debe ihe karịrị nkume 3,000 na Carnac, France.
- 9130-8800 BC: Ewubere okirikiri iri abụọ nke mbụ na Gobekli Tepe, nke bụ, na njedebe Pleistocene ma ọ bụ Ice Age.
Ihe omimi nke Gobekli tepe hapụrụ:
Gobekli Tepe, nke bụ n'ezie ihe mgbagwoju anya nke nwere ọtụtụ ụlọ arụsị, nwere ike bụrụ ụlọ nsọ mbụ mmadụ mere n'ụwa. Ihe akaebe a hụrụ na saịtị ahụ na -egosi na ejiri ya maka ebumnuche okpukpe. Ọtụtụ ogidi ndị dị ebe ahụ dabere na T, ruo mita 6 n'ịdị elu, nwee ụdị anụmanụ dị iche iche dịka ehi, agwọ, nkịta ọhịa, kranes, ọdụm, wdg.
Ihe kacha dị ịtụnanya bụ na ụfọdụ ogidi na-atụ ihe dị ka tọn 40-60, na-eme ka a na-eche etu ọ ga-esi kwe omume ụmụ nwoke ndị dịrị ndụ tupu ha arụọ ihe ncheta dị otú ahụ ebe ọ bụ na e mepụtabeghị ihe ndị bụ isi. Dabere na nkà mmụta ihe ochie, a na-ahụta ndị mmadụ n'oge ahụ dị ka ndị dinta na-enweghị ọkaibe, ndị na-eji ngwa agha na-adịchaghị mma na-enweghị ụdị ụdị teknụzụ ọ bụla siri ike.
Ihe dị mkpa nke Gobekli Tepe bụ n'eziokwu na ndị bi ebe ahụ dị nnọọ elu karịa ka anyị cheburu. Nnukwu nchọpụta ihe mgbe ochie a na -ama jijiji 'nghọta anyị na -enwekarị maka mmepeanya mmadụ'.
N'oge a, ndị ọkà mmụta mbara igwe oge ochie ewepụtala echiche na -ekwenye ekwenye na ndị si na mbara ala ọzọ nwere ike nyere mmadụ aka n'oge ochie a wee nye ha ohere ịmepụta ụdị ọmarịcha ọ bụghị naanị na Turkey, kamakwa n'ọtụtụ mba n'ụwa niile.
mmechi:
Ekwenyere na mmadụ kwesịrị ịbụ onye na-achụ nta anụ ọhịa n'oge a na-ewu Gobekli Tepe. Ọnụnọ saịtị ahụ dị ugbu a tupu ihe sayensị kụziri ga -adị mkpa n'ịrụ ihe n'ogo dịka ihe owuwu ndị ahụ. Dịka ọmụmaatụ, saịtị ahụ na-egosi tupu ụbọchị ekwenyebere maka imepụta nka na ihe osise. Ọ dịla n'ihu mmadụ na -eji ọla na ite arụ ọrụ mana enwere ihe akaebe nke ihe ndị a niile.
Nsogbu a adịghị na ihe ncheta Gobekli Tepe, n'ezie, nsogbu dị n'ihe anyị furu efu, akụkọ anyị furu efu. Ọ bụrụ na anyị eleghachi anya azụ n'akụkọ ihe mere eme, anyị ga -ahụ na e nwere ọtụtụ puku ihe omimi mere n'ime obere akụkụ nke akụkọ ntolite mmadụ. Ma ọ bụrụ na anyị ewezuga eserese ọgba (nke na-agaghị enwe nnukwu ọdịiche), pere mpe nke ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme na ndị sayensị anyị mara n'ezie nwere ike ọ gaghị karịa 3-10%.
Ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme nwetara ọtụtụ akụkọ mgbe ochie zuru oke site na edemede dị iche iche. Na mmepeanya nke Mesopotemia, nke gụnyere ndị anyị na -akpọ Sumerians, bu ụzọ jiri ihe odide ederede ede ihe ihe karịrị afọ 5,500 gara aga. “Anatomically Modern homo sapiens” ma ọ bụ homo sapiens sapiens nke mbụ dị ihe dị ka afọ 200,000 gara aga. Yabụ n'ime afọ 200k nke akụkọ ntolite mmadụ, 195.5k enweghị akwụkwọ. Nke pụtara ihe dị ka 97% nke akụkọ ntolite mmadụ furu efu taa. Na Gobekli Tepe na -egosiputa ntakịrị mana akụkụ bara ezigbo uru na nke ahụ akụkọ efu.
