ʻO nā telescopes, i ka manaʻo hou o ka huaʻōlelo, ua hana mua ʻia a hoʻohana ʻia no nā kumu astronomical e ka mea makemakika a me ka astronomer Dutch kaulana, ʻo Galelio. ʻAʻole wale ʻo ia i haku i ka telescope akā ʻo ia hoʻi ka mea mua i hoʻohana iā ia ma ka ʻike hōkū. A ʻoiai ke ʻōlelo nei kekahi poʻe ua hana mua paha nā poʻe ʻē aʻe i nā telescopes, ʻike mākou ʻaʻohe hōʻike o kēia. He oiaio anei?
Ua hana ʻia a hoʻohana ʻia paha nā telescopes i nā moʻomeheu kahiko ma mua o Galileo, akā ʻaʻole i hoʻohana nui ʻia. ʻO ka lens Layard, i kapa ʻia ʻo Nimrud lens - he aniani pōhaku 3000 makahiki i ʻike ʻia ma ka hale aliʻi ʻo ʻAsuria o Nimrud ma Iraq - hiki ke lilo i mea hōʻoia kūpono o kēlā.
Ka lens o Nimrud he oval iki a ua wili ʻia ma ka huila lapidary. Ma kahi o 12 kenimika kona lōʻihi a ʻo kona kiko kiko ma kahi o 11 kenimika (4.5 in) mai ka ʻaoʻao palahalaha, ua like ia me ke aniani hoʻonui 3X.
Ua hoʻohana paha ko ʻAsuria ma ke ʻano he aniani hoʻonui, he aniani ʻaʻa e hoʻomaka ai i ke ahi ma ka hoʻopili ʻana i ka lā, a i ʻole he mea hoʻonani. Ua hana ʻia he ʻumikūmālua lua ma ka ʻili o ka lens i ka wā e wili ʻia ai, a he wai paʻa i loko o lākou, ʻo ka naptha a i ʻole kekahi wai ʻē aʻe i paʻa i loko o ka aniani maka.
ʻOiai ua manaʻo kekahi poʻe ʻepekema ua hoʻohana ka poʻe ʻAsuria kahiko i ka nimrud ka lens ma ke ʻano o ka telescope, e wehewehe i ko lākou ʻike ʻike ʻike ʻike hōkū, ʻo ka hapa nui o nā ʻepekema ʻē aʻe ke kūʻē nei ʻaʻole lawa ka maikaʻi o ka lens no ka nānā ʻana i nā hōkūhele mamao.
ʻO ka manaʻoʻiʻo o ka nimruʻO ka lens he lens telescopic i ala mai ka ʻike ʻana o ka poʻe ʻAsuria kahiko iā Saturn ma ke ʻano he akua i hoʻopuni ʻia e ke apo o nā nahesa, ʻo kā lākou wehewehe ʻana i nā apo o Saturn e like me ka ʻike ʻia ma o kahi telescope haʻahaʻa.
I ka makahiki 1980, ua ʻike kekahi pūʻulu kālaihonua mai ke Kulanui o Chicago i ka Nimrud lens oiai e eli ana i ka halealii o Nimrud, he kūlanakauhale ʻAsuria kahiko ma Iraq. Ua loaʻa iā lākou ka lens i kanu ʻia i waena o nā ʻāpana aniani ʻē aʻe o ke ʻano like, e like me ka enamel mai kahi mea i hoʻoheheʻe ʻia, malia paha he lāʻau a he niho ʻelepani paha.
Hōʻike ʻia ka telescope ma ka hihia 9 o ka Lower Mesopotamian Gallery ma ka lumi 55 o ka Hale Hōʻikeʻike Pelekane. NimruʻO ka noho ʻana o ka lens e hōʻoia i hoʻokahi mea maopopo: ʻaʻole ʻo Galileo i haku i ka telescope mua.
Ua ʻike ʻia ka lua o ka lens, aia paha i ka makahiki ʻelima BC, i loko o ke ana kapu ma ka mauna ʻo Ida ma Kerete. ʻOi aku ka maikaʻi a ʻoi aku ka ikaika ma mua o ka Nimrud leki.
Ua kanu ʻia ʻo Pompeii, he kūlanakauhale kahiko kokoke i Napela, Italia, e ka pele o ka mauna ʻo Vesuvius i AD 79. Ua wehewehe ʻo Pliny lāua ʻo Seneca, nā mea kākau Roma kahiko, i kahi lens i hoʻohana ʻia e ka mea kālai ma Pompeii. No ka ʻōlelo ʻana, hiki iā ʻoe ke loaʻa i kekahi mau hōʻailona a me nā hōʻike e hōʻike ana, ua hana ʻia nā telescopes a hoʻohana ʻia i nā moʻomeheu kahiko ma mua o Galelio.
Ua hoʻopio ʻia ko ʻAsuria e ke aupuni Peresia i ke kenekulia 6 BC, a ma hope iho ua lawe lākou i ka moʻomeheu Peresia a me nā hana. Ua manaʻo ʻia ʻo ka poʻe ʻAsuria ka poʻe mua i aʻo i ka astronomy systematically i ka hoʻomaka ʻana o ke kenekulia 7 BC. Ua hoʻohana lākou i ko lākou ʻike o ka geometry, arithmetic, a me ka ʻike kilokilo - i hui pū ʻia me ka makemake no ka nānā ʻana - e kūkulu i kekahi o nā moʻomeheu nui loa i ola.
No laila, nā mea hana e like me NimruHiki ke hoʻohana ʻia ka lens e ka poʻe ʻAsuria kahiko e nānā i nā hōkū a hoʻopaʻa i ka ʻike e pili ana iā lākou - he kumu hoʻohālike mua o ka mea i manaʻo ʻia ʻo ka ʻepekema ma mua o ka superstition a me ka kilokilo.
Wahi a kekahi poʻe akamai, ua hoʻomohala ka poʻe kahiko o ʻAsuria i kahi lens kūʻokoʻa no ka nānā ʻana i ka mālamalama mai nā mea mamao i ʻike nui ʻia e ʻike maopopo. ʻO ka hopena, ʻo ia ka mea ʻike maka i kapa ʻia ʻo "astronomical double grape stalk" a i ʻole e like me kā mākou e ʻike nei i kēia lā: ʻo ka telescope mua o ka honua.
