Ο Rolf Fabricius Warming από το Τμήμα Αρχαιολογίας και Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης στη Σουηδία και ιδρυτικός διευθυντής της Society for Combat Archaeology αμφισβητεί τις προηγούμενες ερμηνείες των τελετουργικών ασπίδων που βρέθηκαν σε έναν τύμβο με μακρόπλοια της Εποχής των Βίκινγκς. Η έρευνά του δημοσιεύεται στο περιοδικό Όπλα & Πανοπλίες.
Πριν από περίπου 1,100 χρόνια, στο Gokstad στο Vestfold της Νορβηγίας, ένας σημαντικός άνδρας Βίκινγκ αναπαύθηκε σε ένα μακρόπλοιο μήκους 78 ποδιών. Το πλοίο Gokstad θάφτηκε μαζί με μερικά πολυτελή αντικείμενα, όπως χρυσοκεντημένες ταπετσαρίες, ένα έλκηθρο, μια σέλα, 12 άλογα, οκτώ σκυλιά, δύο παγώνια, έξι κρεβάτια και 64 στρογγυλές ασπίδες καθώς και τρεις μικρότερες βάρκες στο κατάστρωμα.
Το πλοίο και τα ταφικά αντικείμενα παρέμειναν ανενόχλητα κάτω από ένα ανάχωμα γης μέχρι που ανακαλύφθηκε το 1880. Η Warming σημειώνει ότι ενώ το μακρόπλοιο και πολλά αντικείμενα βρίσκονται τώρα σε ένα μουσείο στη Νορβηγία, ορισμένα από τα ταφικά αντικείμενα δεν είχαν υποβληθεί σε καμία ουσιαστική εξέταση από την αρχική τους ανακάλυψη.
Αυτό μπορεί να συμβαίνει συχνά με τα μουσειακά κομμάτια, που εκτίθενται για μεγάλο χρονικό διάστημα πίσω από γυαλί με ένα μικρό πλακάτ κειμένου που περιγράφει το τεχνούργημα με συγκεκριμένους όρους, και μπορεί να είναι δύσκολο να διαφωνήσεις με τη βαρύτητα της παρουσίασης. Τις περισσότερες φορές, αντικείμενα ή απολιθώματα ανακαλύπτονται εκ νέου σε υπόγεια μουσείων ή πανεπιστημίων, μια τελευταία προσπάθεια εντοπισμού αντικειμένων σε ένα κουτί δεκαετίες μετά την αρχική ανακάλυψη, συχνά έρχεται με ανακάλυψη που βασίζεται σε δεκαετίες νέας γνώσης. Δεδομένου ότι η ανακάλυψη του πλοίου Gokstad ήταν πριν από περισσότερα από 140 χρόνια, μια νέα εμφάνιση ήταν καθυστερημένη.
Έχοντας ερευνήσει την κατασκευή ασπίδων της Εποχής των Βίκινγκ στη Δανία, η Warming εστίασε συγκεκριμένα στις 64 στρογγυλές ασπίδες που η αρχική αξιολόγηση θεωρούσε ότι κατασκευάστηκαν για μια τελετή ταφής. Η Warming ερεύνησε τις κατακερματισμένες ξύλινες σανίδες ασπίδας που περιέχονται σε 50 κιβώτια στο Μουσείο Πλοίων Viking στο Όσλο. Τέσσερις ασπίδες είχαν υποστεί ωμή ανακατασκευή πριν από περίπου εκατό χρόνια, ενισχυμένες με μοντέρνα χαλύβδινα πλαίσια και κατασκευασμένες από αυθεντικές σανίδες, αν και σύμφωνα με τον Warming, δεν ανήκαν σε μία ασπίδα αλλά μάλλον ως αισθητικές ανακατασκευές μουσείων.
Η αρχική έκθεση του Νορβηγού αρχαιολόγου Nicolay Nicolaysen το 1882 αναφέρει ότι 32 ασπίδες βρέθηκαν κρεμασμένες σε κάθε πλευρά του πλοίου. Ήταν βαμμένα είτε σε κίτρινο είτε σε μαύρο και τοποθετήθηκαν σε εναλλασσόμενα χρώματα, έτσι ώστε το χείλος κάθε ασπίδας να ακουμπούσε το μπουφάν (το στρογγυλό μεταλλικό συνδετικό κομμάτι στο κέντρο των ασπίδων) του επόμενου, δίνοντας στις σειρές ασπίδων μια κίτρινη εμφάνιση και μαύρα μισοφεγγάρια. Οι ασπίδες δεν ήταν άθικτες και μόνο μικρά κομμάτια από τις σανίδες ασπίδας βρέθηκαν στην αρχική τους θέση.
Σύμφωνα με την τρέχουσα μελέτη, η αρχική έκθεση άφησε κρίσιμες λεπτομέρειες. Τα αφεντικά και οι σανίδες ασπίδας, ενώ αναφέρθηκαν από τον Nicolaysen, δεν καταμετρήθηκαν στην αναφορά και οι χρωστικές που περιγράφονται δεν είναι πλέον ορατές ή ακόμη και ανιχνεύσιμες στα τεχνουργήματα.
Οι ασπίδες βρέθηκαν να έχουν μικρές τρύπες γύρω από την περιφέρεια, τις οποίες η αρχική αναφορά υποθέτει ότι χρησιμοποιήθηκαν για τη στερέωση ενός μεταλλικού χείλους που είχε διαβρωθεί πριν την ανακάλυψη. Το Warming ενημερώνει αυτήν την ερμηνεία με ένα πολύ πιο πλούσιο σύνολο βιβλιογραφίας που είναι διαθέσιμο σε στρογγυλές ασπίδες από ό,τι την εποχή της ανασκαφής.
Οι υποτιθέμενες ελλείπουσες μεταλλικές ζάντες δεν έχουν ανακαλυφθεί σε άλλες ασπίδες της Εποχής των Βίκινγκ, αλλά το πιο πιθανό ήταν σημεία στερέωσης για λεπτά καλύμματα ακατέργαστου δέρματος που μοιάζουν με περγαμηνή, όπως ανακαλύφθηκαν σε ευρήματα ασπίδων στη Δανία, τη Σουηδία και τη Λετονία. Αρκετές σανίδες με μπαλώματα αγνώστου οργανικού υλικού μπορεί να προσφέρουν κάποια σαφήνεια σε μελλοντικές έρευνες.
Η παρουσία δερμάτων ζώων στις ασπίδες θα έδειχνε λειτουργικές κατασκευές για χρήση στη μάχη. Η θέρμανση υποδηλώνει επίσης ότι αυτή η περγαμηνή θα μπορούσε να ήταν βαμμένη, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει γιατί δεν έχουν ανιχνευθεί χρωστικές ουσίες στα θραύσματα της σανίδας καθώς ένα λεπτό οργανικό κάλυμμα μπορεί να μην είχε επιβιώσει.
Μια σιδερένια ασπίδα λαβή, καλυμμένη με ένα πολύ λεπτό διακοσμητικό φύλλο κράματος χαλκού, λυγισμένη γύρω από τον πυρήνα του σιδήρου, καλυμμένα πριτσίνια κρυμμένα από κάτω είναι μεταξύ των τεχνουργημάτων. Επιπλέον, ορισμένα από τα θραύσματα ασπίδας έχουν επίσης μικρές τρύπες και στις δύο πλευρές των ρωγμών στις σανίδες, υποδηλώνοντας ότι μπορεί να έχουν υποστεί επισκευή. Και τα δύο χαρακτηριστικά δεν συνάδουν με την τελετουργική κατασκευή.
Όλες οι ασπίδες χρησιμοποιήθηκαν τελικά σε μια τελετουργική ταφική τελετή για τη σημαντική φιγούρα που ενταφιάστηκε μέσα στο πλοίο, αλλά η κατασκευή και οι προηγούμενες χρήσεις των ασπίδων σύμφωνα με το Warming δεν είναι τόσο απλές όσο αρχικά αναφέρθηκε.
Η αρχαιολογία γενικά έχει ένα καλό ιστορικό για την επανεγγραφή της ιστορίας και την ανατροπή προηγούμενων προκαταλήψεων του παρελθόντος. Όπως δείχνει ο Warming στην ανάλυσή του, αυτό μπορεί επίσης να εφαρμοστεί σε παλαιότερες αρχαιολογικές προσπάθειες. Ουσιαστικά, οι αρχαιολογικές αναφορές μπορεί να έχουν ημερομηνίες λήξης. Καθώς αποκτάται νέα γνώση και γίνονται διαθέσιμες τεχνικές ανάλυσης, υπάρχουν ανείπωτες ανακαλύψεις που περιμένουν πιο οξυδερκή έρευνα για αντικείμενα που κάθονται υπομονετικά δίπλα σε λανθασμένα ή ελλιπή πλακάτ σε μουσεία σε όλο τον κόσμο.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο περιοδικό Arms & Armour, 24 Μαρτίου 2023.
