Nínú àwòkẹ́kọ̀ọ́ títóbi lọ́lá ti ìtàn ìgbàanì, àwọn ìtàn àti àkàwé díẹ̀ wà tí ó fa ìmòye wa lọ́kàn. Ọ̀kan lára irú àṣìṣe bẹ́ẹ̀ ni ẹni tí Mósè jẹ́, òkìkí aṣáájú àwọn Hébérù tó mú wọn jáde kúrò ní Íjíbítì. Ṣùgbọ́n bí ìsopọ̀ àṣírí bá wà láàárín Mósè àti ọmọ aládé adé Íjíbítì tí a gbàgbé ńkọ́?
Crown Prince Thutmose, arole ẹtọ si itẹ ti Egipti atijọ. Gẹgẹbi awọn opitan, Thutmose yẹ ki o jẹ atẹle ni ila lẹhin Amenhotep III. Ṣugbọn, dipo, ẹlomiran gba idiyele - arakunrin aburo rẹ Akhenaten.
Thutmose dabi ẹnipe o padanu lati aworan naa, o fi awọn onimọ-akọọlẹ silẹ lati ro pe o ku. Tabi ṣe o?
Àkọlé kan tó yani lẹ́nu lórí ìṣàn wáìnì kan tí a yà sọ́tọ̀ fún Akhenaten ṣàpèjúwe rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí “Ọmọkùnrin Ọba tòótọ́ náà.” Bayi, eyi dabi iyalẹnu ti itan Mose ati Ramses II, ṣe kii ṣe bẹẹ?
Jẹ ki a lọ jinle sinu awọn asopọ ede. Ní Íjíbítì ìgbàanì, ọ̀rọ̀ náà “ọmọkùnrin” ni “Mósè.” Ati ni Giriki, o di "mosis."
Ti a ba ṣe akiyesi pe Thutmose ni lati lọ si igbekun, iberu fun igbesi aye rẹ bi Akhenaton ṣe ipinnu lati pa a fun ipo ẹtọ rẹ lori itẹ gẹgẹbi "ọmọ otitọ ti ọba".
Ati pe ti a ba gba pe Thutmose kọ "Thut" silẹ (eyiti o le wa lati ọdọ oriṣa Egipti "Thot") apakan ti orukọ rẹ. Lẹ́yìn náà, ìsopọ̀ tó wà láàárín Mósè àti Mósè wá lágbára lọ́nà tó gbàfiyèsí.
Nítorí náà, ẹ jẹ́ ká ṣàṣàrò lórí àbá èrò orí yìí: Ṣé ó lè jẹ́ pé àwọn ẹ̀sìn Ábúráhámù mẹ́ta àkọ́kọ́ ti sànmánì ìgbà ayé wa—ẹ̀sìn àwọn Júù, Kristẹni, àti Mùsùlùmí – ní ìsopọ̀ tààràtà pẹ̀lú ìrònú ẹ̀sìn ti àwọn ilé ẹ̀kọ́ ìjìnlẹ̀ Íjíbítì ìgbàanì?
Boya, ni ọna iyalẹnu nitootọ, ilana ironu ati ẹmi ti ọkan ninu awọn ọlaju ti o tobi julọ lati lailai oore-ọfẹ Aye ni a tun tọju laarin awọn igbagbọ wa loni.
Imọran miiran wa ti o daba pe alufa ara Egipti ti Akhenaten le jẹ Mose gidi. Ninu iwe rẹ, Mose ati Monotheism, Sigmund Freud dabaa ero pe monotheism ti ipilẹṣẹ pẹlu Akhenaten.
Gẹ́gẹ́ bí àbá èrò orí yìí, àwọn ọmọ Ísírẹ́lì ń gbé ní Íjíbítì lákòókò ìṣàkóso Akhenaten, wọ́n sì ṣí sílẹ̀ fún ìhìn iṣẹ́ Ọlọ́run kan ṣoṣo. Ṣugbọn lẹhin iku Akhenaton ati isubu ti Ijọba rẹ, Awọn alufaa Amun ati Farao tuntun ṣiṣẹ takuntakun lati pa ẹsin Akhenaten kuro, ati orukọ rẹ, lati awọn oju-iwe itan.
Èyí kan ṣíṣe inúnibíni sí àwọn ọmọlẹ́yìn ìgbàgbọ́ rẹ̀, tí ọ̀pọ̀ nínú wọn jẹ́ ọmọ Ísírẹ́lì. Nitoribẹẹ, alufaa ti isin Akhenaton, o ṣee ṣe ara Egipti kan ti a npè ni Mose, ṣamọna awọn ọmọ Israeli jade kuro ni Egipti ati sinu aginju - iṣẹlẹ kan ti a mọ si Ijadelọ.
Bí ó ti wù kí ó rí, ọ̀pọ̀ àwọn òpìtàn ti pa gbogbo ohun tí ó ṣeé ṣe wọ̀nyí jáde, ní sísọ pé kò sí Thutmose kan náà pẹ̀lú Mose láti inú Bibeli, bẹ́ẹ̀ ni kò sí ìsopọ̀ kankan láàárín Farao Akhenaten àti Mose.
Thutmose jẹ orukọ ọpọlọpọ awọn Farao atijọ ti Egipti ti o ṣe ijọba laarin awọn ọrundun 16th ati 14th BC, lakoko ti Mose jẹ eeya Bibeli ti a gbagbọ pe o ti gbe ni ayika ọrundun 13th BC. Ko si ẹri itan lati daba asopọ taara laarin Thutmose tabi Akhenaten ati Mose.
Lẹhin kika nipa Mose ati ọmọ alade ade ti Egipti gbagbe, ka nipa Ọrọ ara Egipti atijọ kan ṣe apejuwe Jesu bi apanirun apẹrẹ
