Àwọn awalẹ̀pìtàn ní Guatemala ti ṣí ibojì àrà ọ̀tọ̀ kan tí wọ́n ń pè ní Maya wá láti ìgbà Kìkì (350 Sànmánì Tiwa), tó ṣeé ṣe kó jẹ́ ti ọba kan tí a kò mọ̀ tẹ́lẹ̀. Ti a ṣe awari ni aaye imọ-jinlẹ ti Chochkitam ni igbo ojo Peten, ibojì naa funni ni ibi-iṣura ti awọn ọrẹ isinku, pẹlu iboju mosaic jade ti o wuyi.
Lilo imọ-ẹrọ oye jijin (lidar), awọn oniwadi nipasẹ Dokita Francisco Estrada-Belli wa ibojì naa. Ninu inu, wọn ṣii iboju jade ti o yanilenu, ti a ṣe ọṣọ ni apẹrẹ moseiki. A gbagbọ iboju-boju naa lati ṣe afihan oriṣa iji Maya. Ni afikun, ibojì naa ni diẹ sii ju awọn ikarahun mollusk toje 16 ati ọpọlọpọ awọn abo eniyan ti o ni awọn hieroglyphs.
Iboju Jade dabi awọn miiran ti a rii ni awọn aaye Maya atijọ, ni pataki awọn ti a lo fun isinku ọba. Wíwàníhìn-ín rẹ̀ fi hàn pé ọba tó ti kú náà ní agbára àti ipa pàtàkì.
Ni akoko ijọba ọba, Chochkitam jẹ ilu ti o ni agbedemeji pẹlu awọn ile ti gbogbo eniyan. Laarin 10,000 ati 15,000 eniyan gbe ilu naa, pẹlu 10,000 miiran ti ngbe ni awọn agbegbe agbegbe.
Awọn oniwadi gbero lati ṣe itupalẹ DNA lori awọn iyokù ti a rii ninu iboji lati tan imọlẹ si idanimọ ọba. Tesiwaju excavations ti wa ni Amẹríkà, pẹlu awọn ifojusona ti sisi ani diẹ pamọ iṣura lati yi enigmatic ilu Maya.
