Ná mmalite narị afọ nke 20, otu akụkọ na-enweghị atụ si n’ebe ndị dịpụrụ adịpụ nke Himalaya pụta. Akụkọ ahụ bụ na n’afọ 1938, otu ndị ọkà mmụta ihe ochie chọtara foduru nke omenala oge ochie nwere nghọta banyere mbara igwe na idebe oge bụ́ nke karịrị omenala mmadụ ọ bụla a ma ama n’oge ahụ. Ma ihe na-amabughị bụ nchọpụta ha chọpụtara n’otu ọnụ ụlọ zoro ezo n’otu n’ime ọgba ndị ahụ, bụ́ nke nwere otu cylinder nke ígwè ha na-amaghị, tinyere ozu 7 ndị nwere ọdịdị ahụ́ a na-adịghị ahụkebe.
Dị ka ndị ọkà mmụta ihe ochie ndị a na-amụ ihe si kwuo—ndị kpọrọ onwe ha “Ndị na-eme nchọpụta”—ha hụkwara hieroglyph ndị a pịrị n’ahụ́ mgbidi ndị yiri ka ọ bụ asụsụ ngwakọ na-agwakọta ndị China oge ochie na ihe ka ochie.
Ihe ọzọ bụ na ha chọtara ihe ọkpụkpụ a pịrị apị n'ime mgbidi nke yiri ndị a na-amaghị ama: ndị dị mkpụmkpụ nke nwere nnukwu isi na obere ahụ. Ndị nchọpụta a kwenyere na a na-akpọ ndị a "Dropa" n'ihi na ejirila ihe osise mebie otu n'ime ihe oyiyi ndị a ka ha nwee ike ịgụ ya.
Ndị na-eme nchọpụta kwuru na ọ ga-abụrịrị na ebo a daa site na oghere dị n'ala dị n'elu wee nwụọ n'ihi enweghị oxygen ebe ọ bụ na ọ dịghị ụzọ ọzọ ọ ga-esi pụta. Ha kwubiri na ọ ga-abụrịrị na ha bụ ụfọdụ ndị gbara ọsọ ndụ si n’ebo ọzọ ma ọ bụ ìgwè mmadụ bibie ụlọ ma ọ bụ ala ha n’ihi ihe ụfọdụ (ikekwe agha?). N’ihi ya, ha ji nkwanye ùgwù lie ha tupu ha apụọ, ha ekwughịkwa ya ọzọ.
Ndị Dropa dị omimi
Ugwu Bayan-Kara-Ula dị n'ókè China-Tibet bụ ebe obibi nke ndị Ham na Dropa, ndị dị iche na ebo ndị gbara ya gburugburu n'ihi ọdịdị ọdịdị mmadụ pụrụ iche. Ndị Dropas na Ham dị obere, na nkezi ịdị elu nke 4'2″ yana nkezi ịdị arọ nke 60 pound. Anya ukwu ha nwere ụmụ akwụkwọ na-acha anụnụ anụnụ, yana nnukwu isi ha na-emebi obere ogo ha.
Ebe ọ bụ na ọ dịghị mmadụ nwere ike ịdị ndụ n'ebe dị elu dị otú ahụ ma dị ndụ na-enweghị ngwá ọrụ pụrụ iche, ndị nchọpụta kpebiri na ndị a aghaghị ịbụ ụdị ndụ ndụ ọzọ nke mmadụ. Dị ka akụkọ mgbe ochie nke ndị China si kwuo, ihe dị iche iche si na mbara igwe daa n'elu igwe, ma e kesara ya ọzọ n'ihi ọdịdị anụ ahụ ha dị ịtụnanya.
N'ime narị afọ gara aga, ndị na-eme nchọpụta n'Ebe Ọdịda Anyanwụ achọpụtala na ndị Dropa, bụ ndị bi na ọnọdụ obi ọjọọ nke ice na elu dị elu na Himalaya dị nso na Tibet, ebiwo n'ógbè ndị a ruo ọtụtụ puku afọ. Dị ka Associated Press (AP) (Nọvemba 1995), a chọtara ihe dị ka “ndị na-anụ ọkụ n’obi” 120 n’ógbè Sichuan n’otu ime obodo a maara dị ka “Obodo Ndị Dwarfs.”
Foto nke Dropa di na nwunye na-achị achị, Hueypah-La (4 ft. ogologo) na Veez-La (3 ft. 4 in. ogologo), gosiri na foto dị n'elu, nke Dr. Karyl Robin-Evans weere n'oge ya. 1947 njem. Nke a ọ na-egosi mgbanwe mgbanwe evolushọn na ihu igwe dị elu? Ma ọ bụ, ndị a rediscoveries bụ ihe àmà nke ọzọ tiori metụtara Dropa Stone diski?
Ihe diski Dropa Stone
Akụkọ ahụ na-ekwu na na 1962, Prọfesọ Tsum Um Nui na ndị otu ya nke ndị ọkà mmụta ihe ochie nke ise sitere na Peking Academy of Prehistory depụtara ihe odide Dropa Disc. N'agbanyeghị nkwupụta dị iche iche a na-ekwu na ntụgharị asụsụ, ndị ọkà mmụta sayensị bipụtara nyocha ha. N’ihi ya, a manyere Prọfesọ Um Nui ịhapụ China, bụ́ ebe ọ nwụrụ obere oge ka e mesịrị. Mgbe mgbanwe omenala gasịrị, ọtụtụ ihe efunahụla ruo mgbe ebighị ebi, ọ bụ ezie na amachaghị ihe merenụ.
Taa ọtụtụ obi ụtọ sị, ọ nweghị ihe akaebe n'ogige ahụ nke na-agbagha akụkọ 1962 ma ọ bụ nsụgharị ya. Ọ ga-abụ ihe nzuzu iche na e chepụtara akụkọ ahụ ma ọ bụ na nsụgharị ahụ bụ ụgha. Akụkọ ahụ nwere ike ọ gaghị ekwe omume, mana ọ bụghị ihe na-agaghị ekwe omume, ọ nweghịkwa onye ọ bụla kọwapụtara asụsụ mmadụ, ma ya fọdụkwa nke na-abụghị nke ụwa.
Achọpụtara diski ndị ahụ n’agbata afọ 1937 na 1938, n’oge ahụkwa, ndị nchọpụta ọgbara ọhụrụ apụghị ịghọta ihe odide ha. O nwere ike ịbụ na n’afọ 1962, mgbe otu ndị ọkachamara nwara ịghọta ha, a ghọtabeghị asụsụ e ji dee ha nke ọma. Agbanyeghị, anyị amaghịkwa ma edepụtabeghị asụsụ ahụ na 1937 ma ọ bụ emechaa.
Ndị ọkà mmụta sayensị na China nwere ike ịmepụta ụfọdụ ihe ọ pụtara site n'enyemaka nke mkpakọrịta nwoke na nwaanyị nke nkà na ụzụ na ngwa ọgbara ọhụrụ na 1962. Ihu igwe na mbuze nwere ike ịbụ ihe kpatara enweghị ike ịkọwa asụsụ ọ bụla; na Dropa Stone abụghị ihe ọzọ.
Gịnị ka ihe odide ndị ahụ pụtara?
Ndị mmadụ n'otu mpaghara aha ya bụ Ham, bụ ndị hụrụ ka ụgbọ mmiri na-ada n'ala, tụgharịrị sụgharịa akụkọ tabloid. Mgbe ha nyochachara ebe ihe mberede a mere, ndị mmadụ chọpụtara na ihe ndị ọzọ dị n’ụwa esiwo na mbara igwe gbadata. Ụmụ amaala malitere igbu ha, dị ka ndị mwakpo na-emekarị. N'agbanyeghị na ha nwere enyi n'ebe ụmụ amaala nọ, e gburu ha n'ihi mmejọ ha.
“Ndị Dropa si n'ígwé ojii gbadata n'ụgbọelu ha. Ndị ikom, ndị inyom, na ụmụntakịrị anyị zoro n’ọgba ugboro iri tupu anyanwụ awaa. Mgbe ha mechara ghọta asụsụ ndị ogbi nke Dropa, ha chọpụtara na ndị bịara ọhụrụ ahụ nwere ihe udo.”
Ndị si n'ụwa enweghị ike ịrụzi ụgbọ elu ha gbajiri agbaji wee nọrọ na ndị Ham. Dị ka ọtụtụ ndị nsụgharị si kwuo, a na-atụ aro imekọrịta n'etiti ụdị dị iche iche site na ederede a. Ọ bụrụ na e mekọrịtara ọnụ, kedu ihe nrịbama anụ ahụ na-amata ọdịiche Dropa nke oge a na ndị Tibet na ndị China ibe ha? Ọfọn, e nwere ọtụtụ n'ime ya.
Ndị Dropa dị iche na ndị agbata obi ha n'ihi mkpụrụ ndụ ihe nketa ha. Yabụ, ihe odide nke Dropa Stone Discs nwere ike bụrụ eziokwu? Ọ ga-ekwe omume na ndị Dropa bụ ndị sitere na mbara ụwa n'ezie?
Iji gụkwuo maka Dropa Stone discs na ihe odide ha dị ịtụnanya, gụọ akụkọ a na-atọ ụtọ Ebe a.
