Ndị mmadụ na-eto okwute nwere ike kpachaara anya banye n'ọgba ikuku oxygen mebiri ka ha na-ese ihe mgbe ha na-enwe ahụmịhe na ahụ mmadụ, dị ka ọmụmụ ọhụrụ si dị.
Site na inyocha eserese ọgba site na oge Oke Paleolithic, ihe dị ka afọ 40,000 ruo 14,000 gara aga, ndị nyocha na Mahadum Tel Aviv chọpụtara na ọtụtụ dị na paseeji dị warara ma ọ bụ akụkụ miri emi n'ime sistemụ ọgba na -agagharị na naanị ọkụ ọkụ.
Ọmụmụ ihe a gbadoro anya n'ọgba ndị a na -achọsi ike na Europe, ọkachasị Spain na France, ma na -enye nkọwa ihe kpatara ndị na -ese ọgba ga -ahọrọ iji chọọ ebe dị n'ime sistemụ ọgba mma.
“Ọ dị ka ndị Upper Paleolithic ejighị ime ime nnukwu ọgba mee ihe omume ezinụlọ kwa ụbọchị. A na-eme ihe ndị dị otú ahụ tumadi na mbara ikuku, ebe nchekwa okwute ma ọ bụ n'ọnụ ụzọ ọgba, ” ọmụmụ na -agụ. Mana kedu ihe kpatara ndị mmadụ ga -eji nwee nsogbu ịgagharị n'akụkụ wara wara dị wara wara iji mepụta nka?
Iji zaa ajụjụ a, otu ndị na -eme nchọpụta na Mahadum Tel Aviv lekwasịrị anya na njirimara nke nnukwu ọgba dị warara, ọkachasị ndị chọrọ ọkụ aka ka ha na -agagharị: obere ikuku oxygen. Ndị ọrụ nyocha ahụ mere simulation kọmpụta nke nwere ogologo ụzọ dị iche iche nke na -eduga na mpaghara “nnukwu ọnụ ụlọ” nke enwere ike ịhụ eserese ma nyochaa mgbanwe nke ikuku oxygen ma ọ bụrụ na mmadụ ga -eguzo n'akụkụ dị iche iche n'ọgba ahụ na -ere ọkụ. Ọkụ, dị ka nke sitere n'ọkụ, bụ otu n'ime ọtụtụ ihe na -emebi ikuku oxygen n'ime ọgba.
Ha chọpụtara na ịta oxygen na -adabere n'ịdị elu nke ụzọ ndị ahụ, ebe ụzọ ndị dị mkpụmkpụ nwere obere oxygen. N'ọtụtụ mmemme ịme anwansị, mkpokọta oxygen na -ada site na ikuku ikuku nke 21% ruo 18% mgbe ha nọ n'ime ọgba maka naanị ihe dị ka nkeji iri na ise.
Oke ikuku oxygen dị otu a nwere ike bute hypoxia n'ime ahụ, ọnọdụ nke nwere ike bute isi ọwụwa, mkpụmkpụ ume, ọgba aghara na enweghị ike; mana hypoxia na-abawanye homonụ dopamine na ụbụrụ, nke nwere ike ibute echiche anya na ahụ mmadụ mgbe ụfọdụ, dịka ọmụmụ ahụ siri dị. Maka ọgba ndị nwere uko ụlọ dị ala ma ọ bụ obere ụlọ nzukọ, ịta oxygen na -agbada dị ka 11%, nke ga -ebute mgbaàmà siri ike nke hypoxia.
Ndị ọrụ nyocha ahụ na -eche na ndị oge gboo gbabara n'ime oghere ndị a gbara ọchịchịrị, iji mee ka ọnọdụ nsụhọ gbanwee. Dabere na Ran Barkai, onye na-ede akwụkwọ na prọfesọ nke mmụta ihe ochie. “Ise ihe n'ọnọdụ ndị a bụ nhọrọ ezi uche dị na ya nke enyere iji nyere ha aka imekọ ihe na mbara igwe."
"Eji ya jikọọ ihe," gbakwunyere Barkai. “Anyị anaghị akpọ ya nka nka. Ọ bụghị ebe ngosi nka. ” Barkai kọwara na ndị na -ese ọgba na -eche ihu ihu dị ka akpụkpọ ahụ na -ejikọ ụwa ha na ala mmụọ, nke ha kwenyere na ọ bụ ebe bara ụba.
Ihe eserese ọgba na -egosi anụmanụ dịka mammoth, bison, na ibex, ndị ọkachamara arụrịtala ụka ogologo oge maka ebumnuche ha. Ndị nyocha ahụ rụrụ ụka na ọgba ndị ahụ rụrụ ọrụ dị mkpa na sistemụ nkwenye nke oge Upper Paleolithic nakwa na eserese bụ akụkụ nke mmekọrịta a.
"Ọ bụghị ịchọ mma mere ọgba ndị ahụ ihe dị mkpa, mana ọ bụ ihe megidere ya: mkpa ọgba ndị a họọrọ bụ ihe kpatara ịchọ ha mma," ọmụmụ na -agụ.
Barkai tụkwara aro na enwere ike iji eserese ọgba dị ka akụkụ nke ụdị emume, na -egosi na ụmụaka nọ ya. Nnyocha ndị ọzọ ga -enyocha ihe kpatara eji webata ụmụaka n'ime mpaghara ọgba ndị a miri emi, yana nyocha ma ndị mmadụ nwere ike ịmalite iguzogide ọkwa ikuku oxygen dị ala.
E bipụtara nchoputa a na Machị 31 n'ime "Oge na uche: Akwụkwọ akụkọ ihe ochie, ọgụgụ isi na ọdịbendị"
