1903 ۾، هڪ عظيم الشان تقريب منعقد ڪئي وئي جنهن کي دربار سڏيو ويندو آهي، دهلي، هندستان ۾، بادشاهه جي ياد ۾ منعقد ڪيو ويو. ايڊورڊ VIIجي (بعد ۾ ڊيوڪ آف ونڊسر جي نالي سان مشهور) تخت تي چڙهڻ. هن بادشاهه کي ’هندستان جو شهنشاهه‘ جو لقب پڻ ڏنو ويو هو ۽ تازو ئي ختم ٿيل برطانوي بادشاهه راڻي ايلزبيٿ II جو ڏاڏو هو.
لارڊ ڪرزنان وقت هندستان جو وائسراءِ هو، جنهن دهليءَ جي درٻار جي شروعات ڪئي ۽ ان تي عمل ڪيو. اصل منصوبو اهو هو ته بادشاهه هندستان ۾ اچي تاجپوشي جون رسمون ادا ڪري. بهرحال، بادشاهه اها آڇ رد ڪئي ۽ اتي سفر ڪرڻ ۾ ڪا به دلچسپي نه ڏيکاري. ان ڪري، لارڊ ڪرزن کي دهليءَ جي ماڻهن لاءِ شو ڪرڻ لاءِ ڪجهه آڻڻو پيو. تڏهن ته سڀ ڪجهه شروع ٿي ويو!
دهلي دربار 1903ع
تاجپوشي جي تقريب کي منصوبه بندي ڪرڻ ۾ لڳ ڀڳ ٻه سال لڳي ويا ۽ 29 ڊسمبر 1902ع تي شروع ٿي. ان جي شروعات دهلي جي گهٽين مان هاٿين جي هڪ وڏي جلوس سان ٿي. تقريب ۾ هندستان جي معزز بادشاهن ۽ شهزادن شرڪت ڪئي. هن اهم تقريب ۾ برطانوي شاهي خاندان جي نمائندگي ڪرڻ لاءِ ڊيوڪ آف ڪناٽ کي چونڊيو ويو.
دهلي درٻار، جيڪو شهر کان ٻاهر هڪ وڏي ميدان تي قائم ڪيو ويو هو، پهرين جنوري 1ع تي شروع ٿيو، جڏهن افتتاحي تقريبون پڄاڻيءَ تي پهتيون هيون. هن گڏجاڻي جو مقصد برطانوي بادشاهت جي عظمت ۽ برطانوي سلطنت جي وسعت تي زور ڏيڻ هو. ان کان علاوه، اهو ان قيمتي جواهر کي پڻ ڏيکاري ٿو، جيڪي تمام ناياب آهن، هڪ جاء تي گڏ ڏسڻ لاء.
هندستاني شهزادا ۽ بادشاهن انهن قيمتي زيورن جي ظهور کان متاثر ٿي ويا. ڪرزن هندستاني بادشاهن جي هڪ ٽولي سان گڏ هاٿي تي سوار ٿي جشن ۾ شامل ٿيو. بهرحال، سڀ کان وڌيڪ متاثر کن نظارو اڃا تائين ڏسڻ ۾ اچي رهيو هو! مهمانن ۽ تماشبين کي متاثر ڪرڻ لاءِ هاٿين کي سندن ٽنگن تي سون جي شمع سان سينگاريو ويو هو، پر اهي ٻه وڏا محافظ هئا جن سڀني جو ڌيان ڇڪايو هو.
درٻار ۾ ٻه غير معمولي قد وارا ماڻهو ڄمون ۽ ڪشمير جي بادشاهه سان گڏ هئا. ظاهر آهي ته اهي ان وقت جيئرا سڀ کان وڏا ماڻهو هئا.
ڪشمير جا ٻه ڀائر
ڪشمير جي ديوين ميڙ جي مڪمل ڌيان تي قبضو ڪيو جيئن اهي ڏسڻ لاء ڪافي نظر هئا. ڪشمير جي ديوتائن مان هڪ 7 فوٽ 9 انچ (2.36 ميٽر) جي شاندار اونچائي تي بيٺو هو، جڏهن ته ٻيو ديو 7 فوٽ 4 انچ (2.23 ميٽر) اونچائي ۾. معتبر ذريعن موجب، اهي غير معمولي ماڻهو جڙيل ڀائر هئا.
ڪشمير جي انهن ٻن قابل ذڪر شخصيتن جي بلند ترين شخصيتن درٻار تي هڪ شاندار اثر ڪيو. اهي غير معمولي ماڻهو نه رڳو انتهائي مهارت رکندڙ رائفلن هئا پر پنهنجي جان به پنهنجي بادشاهه جي خدمت لاءِ وقف ڪري ڇڏيا هئا. اصل ۾ بالموڪند نالي هڪ هنڌ جا هئا، انهن جي ڄمڻ واري جڳهه غير دستاويزي رهي ٿي ڇاڪاڻ ته هڪ صدي يا ان کان وڌيڪ عرصي دوران نالو تبديل ٿيڻ جي امڪان جي ڪري.
ڀائر پاڻ سان گڏ درٻار تي مختلف قسم جا هٿيار کڻي آيا، جيئن ڀورا، ماچس، ماچس ۽ ايستائين جو دستي بم به. اها ڳالهه واضح هئي ته هو پنهنجي بادشاهه جي حفاظت لاءِ جيڪو به اچي سگهي ٿو ان لاءِ تيار هئا. تقريب ۾ حاضرين جي هر گروهه جي اڳواڻي هڪ هاٿي ڪري رهيو هو، ۽ بادشاهه پنهنجي محافظن کي ٻنهي طرفن تي هلائي رهيو هو.
سندن وڏي شهرت
مختلف ملڪن مان صحافين ۽ فوٽوگرافرن جو ميڙ، جيڪي درٻار لاءِ گڏ ٿيا هئا، اهي ڪشمير جي انهن ڀينرن کان بيحد متاثر ٿيا. 1903ع ۾ هنن جو ڪيترو اثر ٿيو هوندو ان جو اندازو ئي لڳائي سگهجي ٿو. انهن جي موجودگي ڪشمير جي بادشاهه جي شهرت کي سڄي دنيا ۾ قائم ڪرڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو.
فيبروري 1903ع ۾ آسٽريلوي پبليڪيشن، دي برسبين ڪوريئر، هڪ مضمون شايع ڪيو، جنهن جو عنوان هو ”ڪشمير جي حڪمرانن جي بحاليءَ ۾ ڪوئيراسيئرز ۽ هڪ وڏو ديوتا شامل آهي“. هن آرٽيڪل ۾ خاص طور تي ٻن عظيم شخصيتن کي نمايان ڪيو ويو آهي جن کي ’ڪشمير جائنٽس‘ جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، جن ڄمون ۽ ڪشمير جي حڪمران لاءِ محافظن ۽ خدمتگارن جا ڪردار ادا ڪيا.
جيمس ريڪلٽن نالي هڪ آمريڪي سياح ۽ فوٽوگرافر انهن ڪشميري ديوانن کان خاص طور متاثر ٿيو، وڏي شوق سان انهن جون تصويرون ڪڍيون. تصويرن ۾، ريڪلٽن ٻن ديو جي ننڍڙن جي ڀيٽ ۾ تمام ننڍو نظر اچي ٿو، ڇاڪاڻ ته هن جو مٿو به انهن جي سينه تائين پهچي نه ٿو.
فوٽوگرافر جيمس ريڪلٽن ۽ جارج روز ڪشمير جو سفر شروع ڪيو جنهن مقصد سان ڪشمير جي انهن غير معمولي ديوين جون وڌيڪ تصويرون ورتيون. انهن جي مجموعن ۾ هڪ حيرت انگيز تصوير هئي جنهن ۾ سڀ کان ڊگھي ديو ۽ ننڍو ٻڍو جي وچ ۾ مقابلو ڏيکاريو ويو، انهن جي اونچائي ۾ سخت تضاد ڏيکاريندي. دلچسپ ڳالهه اها آهي ته، ريڪليٽن پڻ تصوير ۾ موجود هو ته هيرارڪي جي احساس کي واضع ڪرڻ لاء.
غير معمولي اوچائي فرق
7 فوٽن (2.1m) کان ڊگھا ماڻهو تمام گهٽ آهن. صحيح طور تي، سڄي دنيا ۾ صرف 2,800 ماڻهو آهن جيڪي هن اونچائي کي پار ڪن ٿا، ۽ صرف 14.5٪ آمريڪا جي آبادي 6 فوٽ (1.8m) تائين پهچي يا ان کان وڌيڪ آهي. ۽ آمريڪا ۾ 6 فوٽ (1.8m) يا ڊگھي عورتن جو واقعو صرف 1٪ آهي.
هينئر تائين، سڄي دنيا ۾ مردن جي سراسري اوچائي 5 فوٽ 9 انچ (1.7 ميٽر جي برابر) آهي، جڏهن ته عورتن لاءِ، اهو 5 فوٽ ۽ 5 انچ (تقريبن 1.6 ميٽر) آهي.
انڊيا جي ڪشمير گيانٽس: 1903 جي دهلي درٻار بابت پڙهڻ کان پوءِ پراسرار 'گائنٽ آف قنڌار' مبينا طور تي افغانستان ۾ آمريڪي اسپيشل فورسز هٿان مارجي ويو.
