အန္တာတိကတိုက်ကို အနောက်တိုင်း စူးစမ်းလေ့လာသူများ မတွေ့ရှိမီ နှစ်ပေါင်း ၁၁၀၀ ခန့်က ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ဖွယ်ရှိသည်။

ပိုလီနီးရှား ပါးစပ်ရာဇဝင်များ၊ မထုတ်ဝေရသေးသော သုတေသနများနှင့် သစ်သားထွင်းထုများကို လေ့လာပြီးနောက် ယခုအခါ နယူးဇီလန်မှ သုတေသီများသည် Māori သင်္ဘောသားများသည် အန္တာတိကတိုက်သို့ အခြားမည်သူမဆိုထက် ထောင်စုနှစ်များထက် ပိုမိုရောက်ရှိခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။

နယူးဇီလန်မှ သုတေသီများသည် ခုနစ်ရာစုအစောပိုင်းတွင် အန္တာတိက တောင်ဝင်ရိုးစွန်းတွင် ကမ္ဘာ၏ဝေးလံခေါင်သီသော တိုက်ကြီးအား ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည့် ပိုလီနီးရှားများ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ Polynesians များသည် Rotumans၊ Samoans၊ Tongans၊ Niueans၊ Cook Islands Māori၊ Tahitian Mā'ohi၊ Hawaiian Māoli၊ Marquesans နှင့် New Zealandic Māori အပါအဝင် Austronesian လူမျိုးစုခွဲတစ်ခုဖြစ်သည်။ နယူးဇီလန်မှ သုတေသီများက ““မီးခိုးရောင်စာပေပါးစပ်မှတ်တမ်းများ၊ သမိုင်းဝင် ဌာနေတိုင်းရင်းသား အနုပညာလက်ရာများနှင့် Māori လူမျိုးနှင့် အန္တာတိကတို့ကြား ဆက်စပ်မှုကို ဆုံးဖြတ်ရန် ပညာရပ်ဆိုင်ရာ မဟုတ်သော အရင်းအမြစ်များ ပါဝင်သည်။

အန္တာတိကတိုက်ကို အနောက်တိုင်း စူးစမ်းလေ့လာသူများ မတွေ့ရှိမီ နှစ်ပေါင်း ၁၁၀၀ ခန့်က ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ဖွယ်ရှိကြောင်း၊
အန္တာတိက တောင်ပိုင်း သမုဒ္ဒရာတွင် ကြီးမားသော ပြန့်ပြူးသော ရေခဲတောင်များ ပေါ်နေပါသည်။ © iStock

နယူးဇီလန် အစိုးရ သုတေသန အင်စတီကျု Manaaki Whenua မှ သုတေသန ဦးဆောင် သုတေသီ Priscilla Wehi၊ New Zealand Herald ကို ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။“ကျွန်တော်တို့ ဒါကို မတွေ့မိပါဘူး၊ ဒါဟာ လူသိများတဲ့ ဇာတ်ကြောင်းတစ်ခုပါ…ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ အလုပ်ကတော့ အချက်အလက်အားလုံးကို စုစည်းပြီး [ပါးစပ်ရိုးရာနဲ့ မီးခိုးရောင်စာပေတွေအပါအဝင်] နဲ့ ကမ္ဘာကို ဆက်သွယ်ဖို့ပါပဲ။” Manaaki Whenua Landcare Research နှင့် Te Rūnanga o Ngāi Tahu ဦးဆောင်သောလေ့လာမှုသည် အေးခဲနေသောဝေးလံခေါင်သီသောတိုက်ကြီးနှင့် Maori ဆက်သွယ်မှုများကို အခြေခံအားဖြင့် အာရုံစိုက်လေ့လာသည်။ အန္တာတိကတိုက်ကို ပထမဆုံးမြင်တွေ့ခြင်းအား 1820 ခုနှစ်တွင် ရုရှားစူးစမ်းလေ့လာရေးခရီးတစ်ခုတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး အေးခဲနေသောတိုက်ကြီးကို ပထမဆုံးအောင်မြင်စွာထိနိုင်ခဲ့သူမှာ အမေရိကန်စူးစမ်းရှာဖွေသူအဖြစ် 1821 ခုနှစ်တွင် စာရင်းသွင်းခဲ့သည်။

အန္တာတိကတိုက်ကို အနောက်တိုင်း စူးစမ်းလေ့လာသူများ မတွေ့ရှိမီ နှစ်ပေါင်း ၁၁၀၀ ခန့်က ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ဖွယ်ရှိကြောင်း၊
၁၈၂၇ ခုနှစ်တွင် ပုံပြထားသည့်အတိုင်း Maori နှင့် ၎င်းတို့၏ စစ်ကနူးသင်္ဘောများ။ © Wikimedia Commons

သို့သော်လည်း ယခုစာတမ်းသစ်တွင် ပိုလီနီးရှားအကြီးအကဲ Hui Te Rangiora နှင့် သူ၏အဖွဲ့သားများ လိုက်ပါဆောင်ရွက်သော တောင်ပိုင်းခရီးသည် ရုရှားခရီးမသွားမီ နှစ်ထောင်ပေါင်းများစွာက ဖြစ်ပွားခဲ့ကြောင်း စာတမ်းအသစ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ လေ့လာမှုအရ မာရီသည် နယူးဇီလန်သို့ မပြောင်းရွှေ့မီ ကြာမြင့်ခဲ့သည်။ ပိုလီနီးရှားသမိုင်းကြောင်းအများစုသည် ပါးစပ်အစဉ်အလာအပေါ်အခြေခံပြီး အန္တာတိကတိုက်သို့ရောက်ရှိခြင်းကဲ့သို့သော ကြီးမားသောရှာဖွေတွေ့ရှိမှုများကို လျစ်လျူမရှုထားသော်လည်း Māori သိပ္ပံပညာရှင်များက ၎င်းအား ယုံကြည်စိတ်ချရသော အထောက်အထားအရင်းအမြစ်တစ်ခုအဖြစ် သက်သေပြနေပါသည်။

“အန္တာတိကခရီးမှာ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ မာအိုရီကို အသိအမှတ်ပြုခဲပါတယ်။ Māori နှင့် Antarctica နှင့် ၎င်း၏ရေပြင်ကြားတွင် အစောဆုံး ရိုးရာခရီးစဥ်ကတည်းက ဆက်စပ်နေကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ရပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ဥရောပဦးဆောင်သော ခရီးသွားခြင်းနှင့် စူးစမ်းလေ့လာခြင်း၊ ခေတ်ပြိုင်သိပ္ပံသုတေသန၊ ငါးဖမ်းခြင်းနှင့် ရာစုနှစ်များစွာကြာအောင် အခြားအရာများမှတစ်ဆင့် ဆက်စပ်မှုကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။”—Priscilla Wehi

အန္တာတိကတိုက်ကို အနောက်တိုင်း စူးစမ်းလေ့လာသူများ မတွေ့ရှိမီ နှစ်ပေါင်း ၁၁၀၀ ခန့်က ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ဖွယ်ရှိကြောင်း၊
Māori စစ်သည်များ၏ အလယ်အလတ်ခရီး သရုပ်ဖော်ပုံ။ သင်္ဘောသားသည် သင်္ဘောကုမ္ပဏီကို ဖီဆန်သည်။ Alexander Sporing, 1769. © Wikimedia Commons

သုတေသီများက ထုတ်ပြန်ချက်တစ်ခုတွင် “အန္တာတိကခရီးသွားခြင်းနှင့် လေ့လာရေးခရီးတွင် မာအိုရီပါဝင်မှုသည် ယနေ့ခေတ်အထိ ဆက်လက်ရှိနေပါသည်။ အသိပညာကွာဟချက်များကို ဖြည့်ဆည်းရန်နှင့် အန္တာတိကတိုက်နှင့် အနာဂတ်ဆက်ဆံရေးတွင် Māori ပါ၀င်ကြောင်း သေချာစေရန်အတွက် သုတေသနပြုလုပ်ရန် ပိုမိုအရေးကြီးကြောင်း သုတေသီများကပြောသည်။ ထို့အပြင် Wehi က "Māori အန္တာတိက သိပ္ပံပညာရှင်များ ပိုမိုကြီးထွားလာခြင်းနှင့် Māori ရှုမြင်ချက်များကို ပေါင်းစပ်ခြင်းသည် နယူးဇီလန်၏ သုတေသနပရိုဂရမ်များတွင် နက်နဲမှုကို တိုးလာစေပြီး နောက်ဆုံးတွင် အန္တာတိကကို ကာကွယ်ခြင်းနှင့် စီမံခန့်ခွဲခြင်း"